Çocukları bir tarafa bırakalım da, insan neden yalan söyler? Gerçekleri saklamak için! Peki, insan neden gerçekleri saklamak ister? Malum gerçeklerden hoşlanmadığı ve yüzleşme cesareti gösteremediği için!.. En çok yalan söylediğimiz kişi kimdir? Kendimiz… Neden kendimize yalan söyleriz; üstelik en çok da kendimizle ilgili yalanlar?!.
Ah bu sorular böyle uzar gider… Ve elbette cevapları da…
Aslında kendimize cevap verebiliyorsak, herkese verebiliriz…
Bebek doğduğunda yalan nedir bilmez… Anne babası ona; “Sen şöylesin, sen böylesin” der ve bebek de kendisiyle ilgili bu duygu ve düşüncelere inanır. Anne babası bebeğin algısını birebir şekillendirir yani… Sonra anne ve babası bebeğe, diğerleriyle ilgili bir şeyler söyler ve bebek bunlara da inanır. Bir şeyleri analiz-sentez etme yeteneği gelişene kadar, ki bu yaşlar 8-10 yaştan sonradır, çocuk ailesinde öğrendiğine ve sonra da okulunda öğretmeninden öğrendiğine inanır.
O halde çocuğun, yani hepimizin yalanla ilk tanıştığı yer ailedir! Birinci en önemli nokta bu… İkinci en önemli nokta ise; bir çocuk eğer yalan söylüyorsa, bunun altında yatan en önemli neden değersizlik duygusudur! Kendini değersiz hisseden çocuk (ya da büyük insan fark etmez) bu duygusuyla yüzleşemediği için kendini değersiz hissettiğini kendinden bile saklamak için farkında bile olmadan yalana başvurur. Ve değersizlik duygusunu çocuğa aşılayan da -yine farkında bile olmadan- anne babadır, maalesef…
TEMEL NEDEN SEVGİSİZLİK! Çocuğa, anne babası olarak, “Sen her şeyinle harika bir çocuksun” dediğimizde çocuk buna inanır ve çocuğun kendisiyle ilgili değeri anne babasının gözünden beslenir… Öte yandan, eğer çocuğu söz ve davranışlarımızla ezip aşağılıyorsak; çocuk da kendini doğal olarak değersiz hisseder; çünkü gerçekte olduğu gibi sevilip kabul görmüyordur!
Sonuçta; yalanın da kök nedeni sevgisizliktir ve sevgisizlik de sevgi de, yalan da gerçekler de önce ailede öğreniliyor…
Ve her çocuk, önce kendine yalansız olan, yalansız bir ailede, yalanla tanışmadan büyümeyi hak eder!
Üstelik, çocuk yalan söyleyince paniğe kapılan ve çocuktan bu davranışını düzeltmesini isteyen biz büyükler, birbirimize yalan söylediğimizde çoğu kez paniğe kapılıp yanlışımızı düzeltmeye yeltenmeyiz bile…
O halde çocuk yalancı değildir, bizler sevgisiz ve yalancıyız!..
ÇOCUKLAR DA YALAN SÖYLER! Tıpkı bizim gibi… Yalan söylemek, korku duyulan anlarda yetişkinlerin kendilerini korumak için geliştirdikleri bir davranış gibi görünse de, benzer nedenlerle çocuklar da yalan söyleyebiliyor.
Çocuklar yalan söyledikleri anda farkında olmadan eksikliğini hissettikleri şeyler, rahatsızlık duydukları konular ve hayal güçleri hakkında önemli ipuçları veriyor. Nöroloji Uzmanı Dr. Mehmet Yavuz konuyla ilgili aileleri uyarıyor.
ÇOCUKLAR NEDEN YALAN SÖYLER? * Aile içindeki yetişkinlerin veya yakın çevredeki bireylerin yalan söylüyor olması, çocukların davranışlarını da doğrudan etkiler. Çünkü özellikle de okul öncesi dönemde çocuklar, çevrelerindeki büyüklerini (en çok da anne babalarını) rol model alır. Anne veya babanın yalan söylemesi, yalan davranışını çocuğun gözünde yapılabilir kılar. Çocuk, bunun normal bir davranış olduğuna inanmaya başlar.
* Yetişkinler gibi çocuklar da zor durumda kaldıklarında, kendilerini mevcut durumdan kurtarmak için yalan söyleme eğilimi gösterir. Cezadan, dersten, istemediği durumlardan kaçmak için yalan söylemek söz konusudur.
* Çocuklar eksikliğini hissettikleri şeyler için yalan söyler. Örneğin babası ölmüş bir çocuk, babasının onu gezmeye götürdüğünü arkadaşlarına veya yakın çevresine anlatır.
* İlgi ve sevgiden yoksun kalan çocuklar yalan söyleme eğilimi gösterir. Öz güveni sarsılan ve değersiz hisseden çocuk, olmayan şeyleri olmuş gibi anlatabilir.
ÇOCUKLARDA YALAN SÖYLEMEYİ ENGELLEMEK MÜMKÜN MÜ? Çocuklarda yalan söyleme davranışını engellemek için, öncelikle çocuğu yalan söylemeye teşvik eden durumların ortadan kaldırılması gerekir. Örneğin çocuğun yoğun stres ve baskıya maruz kalması, yalan söyleme davranışının gelişmesini tetikler. Anne babalar çocuklarına iyi örnek olmalı, kendilerinin rol model alınacağını unutmamalıdır. Ayrıca çocuklardan yapamayacağı şeyleri beklemek de yalana teşvik edici olabileceğinden, bu konuda da dikkatli olunmalıdır.
Anne babanın çocuğa güven vermeyen, tutarsız davranışları çocukların davranışlarına da olumsuz olarak yansır. Çocuklar çevredeki çocuklar ile kıyaslanmamalı, onlara yeterli ilgi ve sevgi gösterilmelidir. Aile içerisinde değerli olduğunu hisseden çocuk, yalan söyleyerek kendini ispat etme tavrı içine girmeyecektir. Çocukla iletişim kurmak, onun davranışlarını doğru analiz etmek de yalan söyleme eğilimini büyük ölçüde engelleyecektir.
Son olarak, çocuklara yalan söylemenin yanlış olduğu baskı ve sert tutumlarla değil, sözlü olarak yapıcı bir tavırla anlatılmalıdır. Sert davranış ve tutumlar, çocukları yalan konusunda caydırmak yerine, yalan söylemeye teşvik edebilir. Ailesinin baskısından kendini korumak isteyen çocuk, yalan söyleyerek kendini savunmaya çalışır. O nedenle, bu tip davranışlardan uzak durulmalıdır.
Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan Zahmacıoğlu (Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı): “İLGİ ÇEKMEK İÇİN YALAN SÖYLÜYOR OLABİLİR!” “Çocuklar, anne ve babanın ilgisini çekmek, güvenini kazanmak, cezadan kaçmak için yalan söylüyor. Ebeveynler ise, çocuk yalan söylemeyi alışkanlık haline getirince paniğe kapılıyor. Çocuklar genellikle başrolde olmak, ön planda yer almak için; bir de takdir görmemek, ödüllendirilmemek, sosyoekonomik seviyenin yarattığı utanç gibi nedenlerle yalan söylüyor. Anne ve baba, çocuğun yalan söylediğini fark edip, yalanıyla yüzleştirdiğinde ise büyük utanç duyuyorlar.
Ancak 0-6 yaş döneminde soyutlama yeteneği, gerçeklik hissi oturmadığı, zihinsel gelişimi tamamlanamadığı için çocuklar başından geçenleri abartarak, süsleyerek, araya gerçek dışı öğeler katarak aktarabilirler. Çocukların 0-6 yaş grubunda aktardıkları her şeyi ‘yalan’ olarak nitelendirmemek gerekir. Burada, ‘Neden yalan söyledin?’ diye fevri bir tavırla çocuğun üzerine gidip korkutmak doğru olmaz. Bunun yerine çocuğun neden yalan söylediğini anlamaya çalışmak daha sağlıklıdır.
Bir anaokulu çocuğu anne ve babasına gelip öğretmeninin kulağını çektiğini, kendisine bağırdığını söyleyebilir. Ama iyice araştırıldığında, aslında böyle bir olayın yaşanmadığı anlaşılır. Fakat çocuklar, bu tür davranışları planlayarak yapmazlar. Ortada sadece, saptırılmış ya da abartılmış bir hikaye anlatımı söz konusudur. Çocuk bunu dikkat çekmek amacıyla yapabilir. Ayrıca, aile içinde ödüllendirilmeyen, takdir ve onay görmeyen çocuklar sık sık yalana başvurabilir. Eleştirilme ve mimlenme pahasına başrol kapmak, sivrilmek için böyle bir yol seçebilir. Yalan söyleyerek edindiği konum, çocukların varoluş biçimi haline gelebilir.
YALAN AİLEDE ÖĞRENİLİR! Anne ve babaların, günlük yaşamlarında konuşurken ve çeşitli davranışlarda bulunurken çocuklarının yanında çok dikkatli davranmaları gerekiyor. Çünkü çocuklar büyüklerinin iyi ya da kötü davranışlarını ayırt edemedikleri için yalan söylemeyi de örnek alıyorlar. Bir süre sonra çocukta bu davranış alışkanlık haline geliyor. Çocuk yalan söyleyerek edindiği ayrıcalıkları gördükçe de alışkanlık sürüp gidiyor. Anne baba çocuğun yalanını yakaladığında çocuk şaşırıyor, utanıyor ve onaylanmama duygusuyla üzüntü duyuyor.”
BUNLARA DİKKAT EDİN!.. - Çocuğun yalan söylediğini tespit ederseniz, onu bu durumla hemen yüzleştirip yorum yapmayın. - Çocuğunuza yalan söylediği için kızıp fevri davranmayın. - Neden yalan söylediğini anlamaya çalışın. - Geçmişi düşünerek yalanın sebeplerini ortaya çıkarmaya uğraşın. - Çocuğu takdir edin, ödüllendirin, kendisini sevmesini sağlayın. - Yalana başvurmasına gerek olmadan da sevileceğini gösterin. - Zihinsel ve duygusal travma yaratacak cezalar vermeyin. - Yaramazlık yapan ve yalan söyleyen çocukların amacı anne babayı kızdırmak ve çileden çıkarmak değildir. Ancak, yaramazlıklarına rağmen, yeterli ilgiyi elde edemezler ve sevildiklerinden emin olamazlarsa saldırgan bir kişilik geliştirmeye başlayabilirler.
Çocukları bir tarafa bırakalım da, insan neden yalan söyler? Gerçekleri saklamak için! Peki, insan neden gerçekleri saklamak ister? Malum gerçeklerden hoşlanmadığı ve yüzleşme cesareti gösteremediği için!.. En çok yalan söylediğimiz kişi kimdir? Kendimiz… Neden kendimize yalan söyleriz; üstelik en çok da kendimizle ilgili yalanlar?!.
ÇOCUKLAR DA YALAN SÖYLER! 
Ancak 0-6 yaş döneminde soyutlama yeteneği, gerçeklik hissi oturmadığı, zihinsel gelişimi tamamlanamadığı için çocuklar başından geçenleri abartarak, süsleyerek, araya gerçek dışı öğeler katarak aktarabilirler. Çocukların 0-6 yaş grubunda aktardıkları her şeyi ‘yalan’ olarak nitelendirmemek gerekir. Burada, ‘Neden yalan söyledin?’ diye fevri bir tavırla çocuğun üzerine gidip korkutmak doğru olmaz. Bunun yerine çocuğun neden yalan söylediğini anlamaya çalışmak daha sağlıklıdır. 
