YAZ İSHALLERİNE DİKKAT!

Yaz aylarında hemen her çocuklu ailenin derdi kuşkusuz yaz ishalleri ve kusmalar. Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Pediatrik Alerji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Reha Cengizlier, çocuklarda yaz aylarında çok daha sık görülen bu bulaşıcı hastalıklarla ilgili olarak önemli ipuçları veriyor.

İshal, sebebine göre değişik şekillerde seyreder. Örneğin, bazı bakterilerin toksinlerinden kaynaklanan ishal; bozuk gıdalardan bulaşabilir. Bir de mikropların bazıları, bizzat kendileri ishal yapar. Bunların başında rota virüs gelir. Rota virüsü aşı ile korunması mümkün olan mikroplar grubundandır. Buna rağmen hala rota virüse bağlı ishaller çok sık görülmektedir. Rota virüsü, çocuklarda ateş, kusma, şiddetli ishal, belirgin derecede halsizlik, bitkinlik, yorgunluk hatta daha ağır sonuçlar oluşturabilir.

İshalin 1-2 kez olduktan sonra geçmediği durumlarda ailelerin hemen en yakın sağlık kuruluşuna gitmesi gerekir. Öncelikle “Su vermeyelim de ishal geçsin” gibi yanlış düşüncelerle oyalanmamak ve en erken dönemde bir sağlık kuruluşuna başvurularak tedaviye başlanmalıdır. Tedavide temel amaç ishalde kaybedilenin yerine konmasıdır. Sadece basit su olarak değil, elektrolit içeren; meyve suyu, ayran gibi içecekler içirilmelidir. ORS diye bilinen çocukların hem su hem de elektrot kaybını ortadan kaldıran poşet halinde bir toz, suya karıştırılıp çocuklara içirilir. Vücut ağırlığının yüzde 5’inin kaybı rahatlıkla yerine koyabilir. Kayıp yüzde 5-10 arası olduğunda serum gerekebilir, yüzde 10’dan fazla ise mutlaka hastanede tedavi görmesi şarttır.

İSHALİ DURDURMAYIN!
İshale yol açan virüslerin tedavisinde hiçbir antibiyotik veya hiçbir ishal durdurucu ilacın yeri yoktur. Vücudun kendini koruma görevi vardır. Eğer siz bağırsak hareketini durdurursanız, vücut bağırsaktaki virüsü ishal yolu ile atamaz. O zaman virüs bağırsaktan kana geçerek çok daha başka rahatsızlıklara neden olabilir. Amipli dizanteri, kolera gibi hastalıklar da ishale neden olabilir. O nedenle sebebi saptanmadan ishal durdurulursa istenmeyen sonuçlar doğabilir. Bir diğer yanlış da ishalin yanı sıra kusma varsa kusma önleyici ilaçların kullanılmasıdır. Oysa ishale kusma eşlik ediyorsa kusmayı durdurucu ilaç verilmez. Çünkü bazı virüs hastalıkları varsa bu ilaçlar ağır yan etkilere yol açabildiği gibi ölüme bile neden olabilir.

İshalin en önemli nedeni temizlik kurallarına tam uyulmamasıdır. Özellikle el temizliği çok önemlidir. Annenin veya çocuğa bakan kişilerin el temizliğine dikkat etmesi gerekir. Çünkü ishalde mikrop el aracılığı ile bulaşabiliyor. Örneğin, hastaneye ishal nedeni ile yatırılan çocukların anne ve yakınında da ishal başlıyor.

NE ZAMAN HASTANEYE BAŞVURMAK GEREKİR?
Sıvı kaybı ağız yolundan karşılanamıyorsa, çocuk bulantı veya kusma, aşırı iştahsızlık nedeniyle ağızdan sıvı alamıyorsa, mutlaka hastaneye başvurulmalıdır. Çünkü bu durumda, hastaya serum vermek gerekir. Ayrıca ağızdan sıvı verilmesine rağmen ağız ve dil kuruluğu devam eden, karın derisinin esnekliği ve gerginliği kaybolan, tansiyonu düşen hastalar da hastaneye götürülmelidir. Ateş, karın ağrısı ve kramplar, hastanın hastaneye götürülmesini ve dışkıda etken mikrobun ne olduğunun anlaşılması için “dışkı kültürü” dediğimiz tahlilin yapılmasını gerektiren belirtilerdir.

Okul, otel, işyeri yemekhanesi gibi yerlerde ortaya çıkabilecek “toplu besin zehirlenmesi” durumunda da belirtilerin ağırlaşmasını ve herkesin ishal olmasını beklemeden, aynı yemekten yemiş olan herkesin hastaneye gitmesi gerekir. Toplu besin zehirlenmelerinin en sık sebebi “stafilokok” dediğimiz mikroplardır. Bunların ürettiği toksin, aynı yemekten yiyen kişilerin bir kısmında ilk saatlerde kusma ve ishale yol açar; bazı kişiler durumu daha kolay ve çabuk, hatta ishal bile olmadan atlatırken bazıları kusma ve ishal nedeniyle şoka girebilir. Benzer şekilde, bir tatil yöresinde ishal vakalarının görülme sıklığının artması, bir salgını akla getirir. Bu durumda da ishal olan herkesin, durumu çok ağır olmasa bile, etkenin saptanması amacıyla sağlık kuruluşlarına başvurması gerekir. Böylece ishal salgınının nereden kaynaklandığı bulunur ve başkalarının hastalanması önlenebilir.

ZEHİRLENEN ÇOCUK NASIL BESLENMELİ?
Yaz aylarında zehirlenen, ishal ve kusma şikayeti olan çocuklar, her şeyden önce bol sıvı almalıdır. Sadece su yeterli olmadığından, bitki çayları, meyva suları, ayran gibi içecekler de verilebilir. İshal tamamen kesilinceye kadar süt içmemek ve sütlü besinlerden uzak durmak doğru olur. Bazı ishalli hastalarda, geçici bir enzim eksikliği nedeniyle, ishal kesilse bile süte tahammülsüzlük görülebilir. Çiğ sebze ve meyva gibi posalı gıdaları yememek, bunun yerine haşlanmış sebze pürelerini, meyva sularını tercih etmek gerekir. Pirinç çorbası, çay, kızarmış ekmek ve beyaz peynir halkın çok iyi bildiği ve genellikle ishal durumunda hemen uygulamaya başladığı bir yemek listesidir. Buna ızgara et veya köfte, haşlanmış patates, az yağlı makarna da eklenebilir. Salçalı ve soslu yiyeceklerden, kızartmalardan özellikle kaçınmak gerekir.