Ses, larenksin (gırtlağın) içerisinde yer alan ses tellerinin hareketi ile oluşur. Larenks boyun bölgesinde yer alır. Erkeklerde belirgin olan boyundaki “adem elması” larenksin ön duvarını oluşturur ve ses tellerini korur.
SES NASIL OLUŞTURULUR?
Havanın akciğerlerden dışarıya doğru verilmesi ve ses tellerinin arasından geçmesi ile ses telleri dalgalanmaya başlar, bu da sesi oluşturur. Sesi inceltmek ve kalınlaştırmak için ses telleri uzar ve kısalır.
NORMAL SES NEDİR?
Ses, tonu, yüksekliği ve kalitesi, iletişim kurmayı sağlama açısından yeterli ve kişiye uygun ise buna “normal” ses denir. Kişi fazlasıyla tiz ya da pes ses tonuyla, yüksek ya da hafif sesle (bağırarak ya da fısıldar gibi), kısık, nefesli ya da burundan çıkartılan bir ses kalitesi ile konuşuyor olabilir. Bir kişi için uygun ve normal olan ses diğer bir kişi için uygun ve normal olmayabilir (örneğin, yetişkin bir erkeğin aşırı tiz ses tonuyla konuşması gibi).
SES PROBLEMİ NEDİR?
Kişinin ne söylediğinden önce ses tonu, yüksekliği ya da kalitesi sebebi ile sözü nasıl söylediği dikkati çekmekte ise ses problemi ortaya çıkmıştır.
SES PROBLEMLERİNE YOL AÇABİLECEK DURUMLAR NELERDİR?
Ses teli nodülleri, polipleri ya da nodları/yumruları ses telleri üzerinde oluşan bazı doku değişiklikleridir. Bu oluşumlar seste kısıklığa ya da nefesli ses kalitesinin ortaya çıkmasına ve konuşma sırasında rahatsızlık oluşmasına yol açarlar. Paradoksikal vokal kord hareketi ya da spazmodik disfoni adı verilen durumlar da ses problemlerine yol açan diğer durumlardandır.
SES PROBLEMLERİNE NELER SEBEP OLUR?
Ses problemlerinin pek çok değişik sebebi olabilir. Sesin, bağırma, çığlık atma, uzağa seslenme, gürültüde konuşma şeklinde uzun süreli kötü kullanımı ses tellerine zarar verir. Çok tiz ya da çok pes bir ses tonu kullanarak konuşmak ses problemlerine yol açabilir. Fazla alkol ve sigara kullanımı sese kesin olarak hasar verir. Üst solunum yolu enfeksiyonları ve nörolojik problemler (parkinson hastalığı, amyotroşk lateral skleroz-ALS- ve multipl skleroz gibi) de ses tellerinde zayışığa ya da hareket kaybına yol açabilir. Larenks tümörü ya da kanseri seste bozukluğa yol açabilir ve bu durum gırtlağın bir bölümünün ya da tamamının alınmasına yol açabilir. Tedavi edilmeden bırakıldığı sürece gastroözefageal reşü ve larengofarengeal reşü hastalıklarının da seste bozulmaya yol açtığı bilinmektedir. Bunlar dışında bazı ses problemleri ise belirli bir sebep olmaksızın ortaya çıkabilirler.
PROFESYONEL YARDIM ALINMASINI GEREKTİRECEK SES PROBLEMLERİNİN BERLİRTİLERİ NELERDİR?
10 günü aşan süre ile ses kısıklığı, seste değişiklik ya da rahatsızlık gibi durumlar yaşamakta iseniz bir Kulak-Burun- Boğaz Hekimi tarafından muayene edilmeniz gereklidir. Kulak- Burun-Boğaz Hekimleri larenksinizi görüntüleyip muayene etme ve ses tellerinizle ilgili problemleri teşhis etme konusunda uzmandırlar.
DİL VE KONUŞMA PATALOĞU-TERAPİSTİ SES PROBLEMLERİNİN TEDAVİSİNDE NASIL YARDIMCI OLUR?
Doktorunuzla ses probleminiz konusunda görüşüp muayene olduktan sonra bir dil ve konuşma patoloğu-terapisti ile görüşmeniz gerekecektir. Pek çok ses problemi dil ve konuşma patoloğu-terapistinin yardımı ile dramatik olarak düzelecektir. Bazı ses problemleri ise medikal ve cerrahi tedavi ile dil ve konuşma terapisinin ortak etkisi sonucunda iyileşecektir. Dil ve konuşma patoloğu/terapisti çocuk ve yetişkin hastalara selerinin daha iyi olması, doğru ses kullanım alışkanlıklarının öğrenilmesi, ses kullanımının kısıtlanması ve sesin kötü kullanımının önlenmesi konularında yardımcı olur. Kişinin doğru ses tonu, yüksekliği ile ve kaliteli bir sesle konuşmasını sağlar.
DİL VE KONUŞMA PATOLOĞU-TERAPİSTİ KİMDİR?
Dil ve konuşma patolojisi-terapisi konusunda yüksek lisans seviyesindeki eğitimini tamamlamış, Dil ve Konuşma Patoloğu-Terapisti ünvanını diploma ile almış kişiler Dil ve Konuşma Patologları-Terapistleri'dir. Uzman bir Dil ve Konuşma Patoloğu-Terapisti’ne nereden ulaşabileceğiniz konusunda web sitemizden ve www.dkbud.org sitelerinden bilgi alabilirsiniz.
