Yağlar, yağ asitleri ve gliserolün kimyasal bağ yapması ile oluşurlar. Yağın doymuş veya doymamış olması yapılarında bulunan yağ asitleri ile ilgilidir. Doymuş yağların kimyasal yapılarındaki yağ asitlerinin bütün karbon atomları hidrojenlerle doymuşlardır. Karbonları arasında çift bağ yoktur. Oda sıcaklığında katı halde bulunurlar. Doymamış yağlar, oda sıcaklığında sıvı halde bulunurlar. Karbonları arasında çift bağlar bulunur.
Margarinler ve özellikle pastacılık sektöründe bolca kullanılan şorteningler genellikle doymamış bitkisel yağ asitlerinin hidrojenize edilmesi (çift bağların açılarak hidrojenle doymuş hale getirilmesi) ile elde edilirler. Bu işlem sırasında doymamış yağ asitlerininin trans-izomeri meydana gelmektedir. Trans yağ asitlerininin sağlığa zararlı etkileri birçok bilimsel çalışma sonucunda açıkça ortaya konulmuştur. Bu yağlar kandaki iyi kolesterolü (HDL kolesterol) azaltmakta, kötü kolesterolü (LDL kolesterol) yükselmekte ve buna bağlı kalp-damar hastalıkları riskini arttırmaktadır.
TRANS YAĞLAR SAĞLIĞIMIZI TEHDİT EDİYOR
Günümüzde yeni teknikler kullanılarak trans yağ asidi içeriği azaltılmış margarin ve şorteningler üretilebilmektedir. Bu yöntemlerin uygulanabilmesi var olan margarin üretim sisteminde değişiklikler yapılmasını gerektirir ve pahalıdır. Ancak trans yağ asitlerinin sağlık üzerinde bilinen olumsuz etkileri nedeniyle yurtdışında ve ülkemizde birçok üretici firma bu yöntemleri kendi sistemlerine adapte etmişlerdir.
Bugünlerde bana en çok sorulan sorulardan biri bazı margarinlerin üzerinde bulunan “trans yağ içermez” ibaresinin ne kadar doğru olduğu yönünde... Gıda etiketlerinin üzerinde bulunan ibareler yasalarla düzenlenir ve denetlenir. Tüketici haklarını ve sağlığını korumak amacı ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından çıkarılan sürülebilir yağlar/margarin ve yoğun yağlar tebliğine göre gıda etiketleri üzerinde “trans yağ asidi içermez” ibaresinin kullanılabilmesi için ürün içindeki toplam yağın 100 gramında 1 gram’dan az yağ asidi bulunması gerekmektedir.
ETİKETLERİ OKUMAYI ALIŞKANLIK HALİNE GETİRİN
Biz tüketicilere düşen görevlerin başında ürünlerin paketlerinin üzerindeki etiketleri okuma alışkanlığını edinmek, bu yazılanların “bilimsel” olarak ne anlama geldiğini öğrenmek ve ürün tercihi yaparken sağlığımız açısından bu bilgileri mutlaka dikkate almak gelmektedir. Dengeli beslenmek için karbonhidratların, proteinlerin, yağların, sebze ve meyvelerin, et ve et ürünlerininin hepsinden tüketmemiz gerekmektedir. Burada önemli olan tüketilen miktarlardır. Esansiyel yağ asitleri beslenmemizde önemli yer tutar. Çok az miktarlarda ama mutlaka tüketilmelidir. Hekimler kalp ve damar sağlığı açısından yağ seçimi yaparken mümkün olduğunca doymamış yağ asitlerine yönelmemizi, trans yağları hayatımızdan mümkün olduğunca tamamen çıkarmamızı ve katı yağ (doymuş yağ) tüketeceksek de, doğal olanları (tereyağı gibi) tercih etmemizi önermektedirler.
Hep söylediğim gibi neyi, ne kadar tükettiğimiz sağlıklı beslenme, dolayısıyla da sağlığımız için çok önemlidir.
