Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Epilepsi veya sara hastalığı diye bilinen hastalık sıklıkla görülen bir rahatsızlıktır. Belirli zamanlarda meydana gelen bayılma nöbetleri ile kendini gösterir. Genel olarak büyük nöbetler, küçük nöbetler veya ikisinin birarada bulduğu şekillerde kendini gösterir. Tedavi edilmezse günlük yaşamı imkansız hale sokar ama uygun tedavilerle normal yaşam sağlanabilir. En önemli nokta ise düzenli takip ve titiz ilaç kullanımıdır.
Genç kadınlarda normal yaşamlarının bir parçası olan anne olma planlarında epilepsi hep endişe uyandırmakta ve diğer kadınlardan farklı olarak bu hastalar mutlaka kadın doğum uzmanına başvurup riskleri hakkında bilgi almaktadırlar. Kendi pratiğimde epilepsi hastası olup kontrolsüz hamile kalan kadın görmediğimden, hem anne adaylarının hem de ailelerin bu konuda bilinçli olduklarını söyleyebilirim.
Günümüzde epilepsi çok etkili ilaçlar ile başarılı bir şekilde tedavi edilmekte ve nöbetlerin ortaya çıkması önlenebilmektedir. Tek püf nokta doğru ilaç ve uygun tedavi dozuna ilave düzenli ilaç kullanımıdır.
Hamilelikte epilepsi hastalığı büyük bir öneme sahiptir. Özellikle hamilelikte metabolizma değişimleri ile epilepsi nöbet sıklığı değişebilir ve ayrıca kullanılan epilepsi ilaçlarının anne karnındaki bebek üzerinde teratojen etkileri önemlidir.
İLAÇLARIN BEBEĞE ETKİSİ VAR MI?
Hamilelikte kullanılan epilepsi ilaçlarının bebek üzerine anomali yapma riski yıllarca araştırılmış ve özellikle 1’den fazla ilaç kullanımının anomali riskini arttırdığı bildirilmiştir. Epilepsi ilaçlarının bebekteki folik asit miktarlarını azaltarak beyin ve omurilik anomalileri ki onlara nöral tüp defektleri adı verilir riskini arttırmaktadır.
Hamilelikte epilepsi nöbetleri 1/3 ‘ünde artarken geri kalan kısmında ise değişmediği veya azaldığı bildirilmektedir.
HANGİ ANOMALİ RİSKLERİ MEVCUTTUR?
Epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçların bebek üzerindeki etkileri oldukça kompleks ve tartışmalıdır. En çok kullanılan 4 ilacın (carbamazepine, phenobarbital, phenytoin ve valproic acid) plasentadan bebeğe geçtikleri ve teratojen etkilerinin olduğuna inanılmaktadır. Epilepsi ilaçları kullanan annelerin bebeklerinde görülen doğuştan anomalilerin riski epilepik olmayan annelere göre 2-3 kat arttığı bildirilmektedir. Epilepsi hastası olan annelerde görülen doğuştan anomali sıklığı yüzde 6-8 arasında değişmektedir. Başka bir açıdan bakıldığında da epilepsili annelerin yüzde 90’dan fazlasının normal bebekler dünyaya getirdiklerini söyleyebiliriz.
Fetal AED (antiepileptik ilaç) Sendromu, özellikle bu ilaçları kullanan annelerin bebeklerinde görülebilir ve yüzde bazı deformasyonlar, ellerde ve parmaklarda bazı bozukluklarla kendini gösterir. Fenitoin adı verilen ilacı kullanan anne adayların bebeklerinde yarık dudak ve damak, kalp anomalileri ve idrar yolları anomalilerinin sıklıkla görüldüğü bildirilmektedir. Valproik asit içeren ilaçları kullanan anne adaylarında ise yüzde 1-2 sıklıkta nöral tüp defekti yani omurga ve beyinde defektleri görüldüğü bildirilmektdir. Carbamazepine içeren iaçların hamilelikte en emniyetli ilaçlar olduğu bildirilmekte ve bu ilacı kullanan anne adaylarında yüzde 1 civarında nöral tüp defektleri görüldüğü bildirilmektedir.
Epileptik annelerin dünyaya getirdiği bebeklerde zihinsel işlevlerde de bozukluklar olabileceği ileri sürülse de bu problemlerin özellikle hamilelikte sıklıkla nöbet geçiren kadınlarda daha sık görüldüğü bildirilmektedir.
Ayrıca normal doğan bebeklerde vitamin K yetersizliğine bağlı pıhtılaşma bozukluklarının da görülebileceği bildirilmesine rağmen, klinik olarak belirti nadiren görülmektedir.
Hamilelikte meydana gelen değişimler ile barğırsaklardan ilaç emilimlerinin azalması ve karaciğer ve böbreklerden atılımının artması ile kanda ilaç seviyelerinin düşmesi ile epilepsi nöbetlerinin meydana gelme riski artmaktadır.
Hamilelikte kullanılan ilaçlar risk kategorisi olarak C grubunda bulunmaltadır. Hamilelikte ilaç kullanımı ile ilgili yazımda da belirttiğim gibi C grubu risk kategorisindeki ilaçlarda hayvansal deneylerde anomaliler görülmüş ama kadınlarda kontrollü çalışmalar mevcut değildir. Bu gruptaki ilaçlar fayda zarardan fazla ise hamilelikte kullanılabileceği bildirilmektdir. Epilepsi gibi bir hastalıkta öncelikle amaç nöbetlerin önlenmesi olduğundan kullanılması gerekli olmaktadır.
Hamilelik öncesi gebelik planı yapan epilesi hastaları anne adayları, kendilerini takip eden nöroloji uzmanı ile kullandıkları ilaçları gözden geçirmeleri gerekmektedir. Özellikle 2 yıldan fazla nöbetsiz bir dönem geçirmiş olan kadınlar ideal anne adaylarıdır. İlaç kesilmesi genellikle mümkün olmadığından nöbetleri önleyen en etkili ilaç seçilir ve mümkünse çok ilaçlı bir tedaviden tek ilaçlı rejime geçilmesi önerilmektedir.
Bebek için hazırlanan annelerin yeterli folik asit seviyelerin sağlanması için ihtiyacın 10 katı kadar yani 4 mg günlük folik asit almaları önerilmektedir.
Hamilelikte ise ilaç düzeyleri belirli aralıklarla kontrol edilmeli ve en etkili düzeyler temin edilmeye çalışılmalıdır. Gerektiğinde ilaç dozajı arttırılabilir.
Hamilelikte düzenli takip ve ikinci 3 ayda detaylı ultrasonografi ile anomali taraması ve nöral tüp defekti için kanda AFP düzeyleri bakılması önerilmektedir. Ayrıca gerektiğinde bebeğin kalbi anne karnında fetal eko ile tetkik edilmelidir.
NORMAL DOĞUM MU SEZARYEN Mİ?
Anne adaylarının çoğu normal vaginal doğum yapabilir. Doğum sürecinde nöbet geçiren veya nöbet sonrası uyum kaybolduysa sezaryen tercih edilmelidir. Doğum süreci esnasında nöbetleri engelleyecek ve damardan verilebilecek ilaçlar anne adayının hemen başında bekletilir.
Doğumdan sonraki 1 gün içinde epilepsi nöbetleri meydana gelebilir ve bu nedenle nörolojik konsultasyon ile uygun ilaç düzeyleri sağlanmaya çalışılır.
Yenidoğan bebeğe olası pıhtılaşma bozukluklarına önlem olarak Vitamin K uygulanır. Bebek dünyaya getiren epilepsili annelerin ilaçlar süte geçmesine rağmen emzirmelerinin sakıncalı değildir. Bu nedenle bir yandan ilaçlarını düzenli olarak almaları ve diğer yandan emzirmeye devam edebilirler.
Sağlıklı ve mutlu kalmanız dileğiyle.
