ÜYE OL | ŞİFREMİ UNUTTUM

Çocuklar, anne ve babanın ilgisini çekmek, güvenini kazanmak, cezadan kaçmak için yalan söylüyor. Ebeveynler ise, çocuk yalan söylemeyi alışkanlık haline getirince paniğe kapılıyor. Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan Zahmacıoğlu’ndan çocuk ve yalan konusuna dair bilgi aldık.

Çocuklar genellikle başrolde olmak, ön planda yer almak için; bir de takdir görmemek, ödüllendirilmemek, sosyoekonomik seviyenin yarattığı utanç gibi nedenlerle yalan söylüyor. Anne ve baba, çocuğun yalan söylediğini farkedip, yalanıyla yüzleştirdiğinde ise büyük utanç duyuyorlar.

Ancak 0-6 yaş döneminde soyutlama yeteneği, gerçeklik hissi oturmadığı, zihinsel gelişimi tamamlanamadığı için çocuklar başından geçenleri abartarak, süsleyerek, araya gerçek dışı öğeler katarak aktarabilirler. Çocukların 0-6 yaş grubunda aktardıkları herşeyi “yalan” olarak nitelendirmemek gerekir. Burada, “Neden yalan söyledin?” diye fevri bir tavırla çocuğun üzerine gidip korkutmak doğru olmaz. Bunun yerine çocuğun neden yalan söylediğini anlamaya çalışmak daha sağlıklıdır.

Bir anaokulu çocuğu anne ve babasına gelip öğretmeninin kulağını çektiğini, kendisine bağırdığını söyleyebilir. Ama iyice araştırıldığında, aslında böyle bir olayın yaşanmadığı anlaşılır. Fakat çocuklar, bu tür davranışları planlayarak yapmazlar. Ortada sadece, saptırılmış ya da abartılmış bir hikaye anlatımı söz konusudur. Çocuk bunu dikkat çekmek amacıyla yapabilir. Ayrıca, aile içinde ödüllendirilmeyen, takdir ve onay görmeyen çocuklar sık sık yalana başvurabilir. Eleştirilme ve mimlenme pahasına başrol kapmak, sivrilmek için böyle bir yol seçebilir. Yalan söyleyerek edindiği konum, çocukların varoluş biçimi haline gelebilir.

YALAN AİLEDE ÖĞRENİLİR
Anne ve babaların, günlük yaşamlarında konuşurken ve çeşitli davranışlarda bulunurken çocuklarının yanında çok dikkatli davranmaları gerekiyor. Çünkü çocuklar büyüklerinin iyi ya da kötü davranışlarını ayırt edemedikleri için yalan söylemeyi de örnek alıyorlar. Bir süre sonra çocukta bu davranış alışkanlık haline geliyor. Çocuk yalan söyleyerek edindiği ayrıcalıkları gördükçe de alışkanlık sürüp gidiyor. Anne baba çocuğun yalanını yakaladığında çocuk şaşırıyor, utanıyor ve onaylanmama duygusuyla üzüntü duyuyor.

“KARNIM AĞRIYOR” DİYORSA...
Okul çağındaki çocukların en sık başvurdukları yalanlar ise okul başarısı konusunda söylenen yalanlar... Çocuklar aldıkları kötü notları saklıyor. Bazı çocuklar sosyo ekonomik durumlarının olumsuzluğundan utandıkları için örneğin; villada oturduklarını, babasının pilot olduğunu söyleyebiliyor. Okula gitmek istemiyorsa, karnının ve başının ağrıdığını söyleyebiliyor.

Psikiyatri polikliniklerinde yalan söyleyen bu çocukların bazılarını başları öne eğik fiziksel görünüşleriyle, kimisini ise özellikle davranış bozukluğu haline gelmişse, aşırı rahat ve umursamaz tavırlarıyla görmek mümkün. Yalan söyleme alışkanlığının tedavisi ise, aileler ve çocukların terapiye alınmaları şeklinde gerçekleşiyor. Özellikle de 0-5 yaş arasındaki çocukların tedavisinde resim, oyun hamuru, masallar ve rüyaların anlatımıyla dümeni çocuğa verip, çağrışımları izleniyor. Çocuklar yaptıkları resimlerle rahatsız oldukları konuları çok kolay anlatabiliyorlar. Böylece neden yalan söylediklerinin anlaşılmasında önemli ipuçları elde ediliyor.

AİLELERE ÖNERİLER
- Çocuğun yalan söylediğini tesbit ederseniz, onu bu durumla hemen yüzleştirip yorum yapmayın.
- Çocuğunuza yalan söylediği için kızıp fevri davranmayın.
- Neden yalan söylediğini anlamaya çalışın.
- Geçmişi düşünerek yalanın sebeplerini ortaya çıkarmaya uğraşın.
- Çocuğu takdir edin, ödüllendirin, kendisini sevmesini sağlayın.
- Yalana başvurmasına gerek olmadan da sevileceğini gösterin.
- Zihinsel travma yaratacak cezalar vermeyin.
- Yaramazlık yapan ve yalan söyleyen çocukların amacı anne babayı kızdırmak ve çileden çıkarmak değildir. Ancak, yaramazlıklarına rağmen, yeterli ilgiyi elde edemezler ve sevildiklerinden emin olamazlarsa saldırgan bir kişilik geliştirmeye başlarlar.
- Hiperaktif çocuklar, başarısızlıklarını örtmek ve güven kazanmak için yalan söyler.