Çocuk Sağlığı ve Çocuk Endokrinoloji Uzmanı
Boy kısalığı deyince ilk akla gelen troid hormonudur. Büyüme hormonu da boy artışını doğrudan etkiler. Bi r de bazı iskelet bozuklukları boy kısalığına neden olur.
BOY KISALIĞI İLE TROİD HORMONU ARASINDAKİ İLİŞKİ
Boy kısalığına yol açan hormon hastalıkları içinde öncelikle tiroid hormonunu ele almak gerekir. Normal boy artışı için tiroid hormonu gereklidir. Tiroid bezi boynun alt kısmında bulunan ve tiroid hormonlarını salgılayan bir bezdir. Tiroid normal boyutta olduğu zaman görülmez ve elle hissedilmez. Büyüdüğü zaman elle hissedilir ve baş normal durumda veya geriye atıldığı zaman görünür hale gelir. Bezin vücuttaki görevi, tiroid hormonları yapmak ve kana salgılamaktır. Tiroid hormonları olan T3 ve T4 tiroidden salgılanır ve TSH adı verilen hipofizden salgılanan hormonla uyarılır. TSH tiroid bezini uyararak tiroid hormonlarının, yani T3 ve T4’ün salgılanmasını sağlar. Tiroid hormonları büyüme ve gelişme, oksijen kullanımı ve ısı oluşumu, sinirsel işlevler, şeker, yağ ve proteinlerin kullanımı ile vücut metabolizmasını ayarlar. Tiroid hormonu eksikliği hem yavaş büyüme hem de zekanın az gelişmesi ile sonuçlanır. Bu sorun doğuştan olabileceği gibi çocukluk veya erişkin çağda herhangi bir zamanda gelişebilir. Tiroid hormonu eksikliği, kan testi ile saptanır ve ilaç ile kolayca tedavi edilir.
BÜYÜME HORMONU İLE BOY KISALIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Büyüme hormonu, boy artışını doğrudan etkileyen hormondur. Hipofizden salgılanır. Büyüme hormonu eksikliği ile beraber hipofizden salgılanan diğer hormonlar da eksik olabilir. Bu durum doğumsal olabileceği gibi, beynin doğum sırasında veya sonrasında zarar görmesi (ikiz gebelik, makat geliş gibi), şiddetli kafa yaralanması, hastalık nedeniyle beynin hasar görmesi (menenjit gibi), ışın tedavisi veya tümörler nedeniyle olabilir. Ancak büyüme hormonu eksikliğinin en önemli nedeni idiyopatik dediğimiz, bilinmeyen nedenlerdir. Belli bir yaşa kadar normal büyüyen bir çocukta, boy artışında duraklama veya yavaşlama saptanır. Çocuk akranlarından geri kalmaya başlar. Büyüme hormonu eksikliği olan bir çocuk kısa boyludur, ancak vücudunda orantısızlık yoktur. Hafif kilolu, yüzleri yaşlarına göre küçük çocuklardır. Büyüme hormonu eksikliği olan çocuklar ergenliğe de geç girerler. Tanı için büyüme hormonu testleri yapılır ve tanı konduktan sonra tedavi edilir.
BOY KISALIĞINA NEDEN OLAN İSKELET BOZUKLUKLARI NELERDİR?
Ergenlikte boy kısalığına yol açan hastalıkların birisi de iskelet displazisi dediğimiz bir grup hastalıktır. Akraba evliliği nedeniyle ortaya çıkan ve genetik geçişi olan bu hastalık grubunda orantısız bir boy kısalığı vardır. Bazen bacaklar, bazen kollar kısadır. Baş büyük olabilir. En sık rastlanılan tipi akondroplazidir. Bu çocuklarda kan büyüme hormon seviyeleri ve salgılanmaları normaldir, ancak kemiklerin büyüme hormonuna cevapları azdır. Özellikle ergenlikte bu çocuklar yeterli büyümeyi yapamazlar ve boyları kısa kalır. Boy uzamasını arttırıcı etkin bir tedavi şekli yoktur ancak bazı tedavi şekilleri denenmektedir.
