Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Hamilelik, beden ölçülerininin
değiştiği, kilo artışının yaşandığı bir süreçtir. Özellikle kilo alımı kadınları hep endişelendirir.
Hamilelik sonrası bu kiloların kalıcı olabileceği korkusunu hep yaşarlar. Oysa, hamilelikte belli
sınırlarda kilo alımı sağlıklı bir bebeğin gelişimi ile paraleldir.
Hamilelikte
anne adayının zayıf, normal kiloda veya kilolu olmasına göre alması gereken kilo değişmektedir.
Zayıf olan anne adaylarının tüm hamilelik boyunca 12 ile 18 kg arası kilo alması önerilirken, normal
kilodaki anne adaylarının 11,5-16 kg, kilolu anne adaylarının ise 7 ile 11,5 kg arası kilo alması
önerilir. Özellikle ikinci üç ayda alınan kilolar önemlidir. Zayıf anne adaylarının haftada 0,5 kg,
normal ağırlıktaki anne adaylarının 0,4 kg, kilolu olan anne adaylarının da haftada 0,3 kg alması
önerilmektedir. Çoğul hamileliklerde ise hamilelik boyunca alınması gereken ağırlık 16-20 kg
arasında değişmektedir.
Hamilelikte diyet pek önerilmez. Ancak gerekli olan gıdaların mutlaka
alınması gerekir. Özellikle hamur işleri ve tatlılardan uzak durmak suretiyle kilo alımı kontrol
edilebilir.
Hamilelikte enerji ihtiyacı yaklaşık olarak yüzde 17 civarında arttığından, normal
ağırlıktaki bir anne adayının günlük kalori ihtiyacına ilave olarak 300 kalori alması gerekmektedir.
Bu ilave 300 kalori özellikle protein, vitamin ve minerallerden zengin olmalıdır.
Hamilelik
beslenmesinde yiyeceklerin yüzde 20’si protein, yüzde 30’u yağ ve 50’si karbonhidrat içermelidir.
Özellikle protein kaynağı olarak görülen kırmızı etlerin aslında bol miktarda hayvansal yağ
içerdiklerini unutmamalı ve mümkün oldukça diğer protein kaynakları (beyaz et, hindi ve balık) da
tüketilmelidir. Normal ağırlıktaki bir anne adayının günlük kalori ihtiyacı yaklaşık 2500 kalori
olmalıdır.
BALIK
Balık, içerdiği protein ve omega 3 yağları nedeniyle
hamilelikte yenmesi önerilmektedir. Fakat denizlerde atık madde olarak bulunan ve ağır metallerden
olan civa oldukça tehlikelidir. Denizde yaşayan canlıların vücutlarında birikir ve
yenmesi ile birlikte insan vücuduna yerleşir. Civa ve diğer ağır metaller ise vücuttan atılımı en
zor olan maddelerdir. Özellikle fazla civa ihtiva eden deniz ürünleri ile birlikte bebeğe de civa
geçerek bazı zararlar verebilir. Amerika’da FDA adı verilen ve ilaç ile gıda denetimi yapan
kuruluşun önerilerine göre deniz ürünleri en fazla haftada 2 defa tüketilmeli, yüksek oranda civa
ihtiva eden balık türlerinin tüketilmesinden kaçınılmalıdır.
Yüksek civa ihtiva eden balıklar: Köpek balığı, kılıç balığı, levrek, ton balığı
Az civa ihtiva eden balıklar: Deniz ürünlerinden istiridye, karides, somon balığı, deniztarağı, kalamar ve diğer küçük balıklardır.
Özellikle balıklar büyüdükçe vücutlarında yağ birikerek ihtiva ettikleri civa
miktarı da artar. Ayrıca, çiğ balıketi içeren suşi tarzındaki yiyeceklerden mutlaka kaçınılmalıdır.
VİTAMİN A
Vitamin A, yağda eriyen bir vitamindir. Görme fonksiyonu için
önemlidir. Aynı zamanda hücre büyümesi ve diğer dokuların gelişiminde de önemli rol oynar. Vitamin A
yeşil yapraklı sebzelerde ve havuçta yeterli miktarda bulunmaktadır. Vitamin A’nın günlük ihtiyacı
ise 800 mcg (mikrogram)dır. Hamile olmayanlar ile hamilelikteki ihtiyaç aynıdır. Süt veren annelerin
ihtiyacı ise günlük 1300 mcg civarındadır. Vitamin A’nın ilave destek olarak alınmasına gerek
yoktur, çünkü günlük yiyeceklerden onu alabilmekteyiz. Yüksek dozda alınan Vitamin A hamilelikte
bebek üzerinde teratojen olabilir. Yani anomalililere neden olabilir. Bu nedenle yüksek miktarlarda
alınmaması gerekir.
VİTAMİN B
Vitamin B-1,B-2,B-6 ve B12 olarak
komplekslere ayrılır. Hepsi yağda eriyen vitaminlerdir. Vitamin B kompleksi hücrelerden enerji
salınımında rol oynar. Aynı zamanda karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasında etkilidirler.
Vitamin B-1 süt ve tahıllarda, B-2 yeşil sebze, süt, balık, yumurta ve peynirde, B-6 sebzelerde, B12
ise hayvansal gıdalarda bol miktarda bulunur. Düzenli beslenen hamilelerde Vitamin B kompleksi
yetersizliği olmaz. İlave desteğe ihtiyacı yoktur.
VİTAMİN C
Vitamin C,
ascorbic acid olarak da bilinir. Suda eriyen bir vitamindir. Taze meyve ve sebzelerde bulunur.
Hamilelikte günlük ihtiyaç 70 mg civarındadır. Süt veren annelerin ise günlük ihtiyacı 95 mg’dır.
Meyve ve sebzesi bol olan ülkemizde Vitamin C desteği vermek anlamsızdır.
VİTAMİN
D
Vitamin D, yağda eriyen vitamindir. Sütte bulunur. Vitamin D’nin etkili olabilmesi
için güneş yani ultraviole ışığı ile vücudun teması gereklidir. Günlük ihtiyaç hamilelikte 400 IU
kadardır. Süt ve ürünlerini Türk diyetinde her öğünde tüketebildiğimize göre ilave desteğe ihtiyaç
yoktur.
VİTAMİN E
Vitamin E, yağda eriyen bir vitamin olup önemli
bir antioksidandır. Hayvansal protein ve yağlarda bol miktarda bulunur. Hamilelikte günlük ihtiyaç
10 mg civarındadır. Vitamin E düzenli beslenen kişilerde yetersizliği görülmez ve ilave olarak
alınması gereksizdir.
VİTAMİN K
Vitamin K, yağda eriyen bir vitamindir
ve pıhtılaşma faktörlerinin üretiminde önemli rol oynar. Yeşil yapraklı sebzeler ve yumurtada
bulunur. Anneden bebeğe geçen Vitamin K yeterli değildir. Bu nedenle yeni doğan bebeğe Vitamin K
enjeksiyonu gerekebilir
FOLİK ASİT
Folik asit, suda eriyen bir B kompleks
vitaminidir. DNA üretiminde ve hücre bölünmesinde önemli rol oynar. Kuru baklagiller, yeşil
sebzelerde bol miktarda bulunur. Yetersizliği anemi ve bebekte nöral tüp defektlerine neden olur.
Hamilelikte günlük ihtiyacı 0,4 mg’dır. Günlük diyette alınan folik asidin yetersiz olabileceği
belirtilmekte ve bu nedenle hamilelik planlayan anne adaylarının ilave destek olarak bu vitamini
alması önerilmektedir. Daha önceden nöral tüp defekti olan bebeği olan anne adaylarına ise günlük 4
mg folik asit alması önerilmektedir. Son zamanlarda folik asidin etkisini güçlendiren çinko ile
birlikte alınması da önerilmektedir.
DEMİR
Demir alyuvarların içerdiği
hemoglobin üretiminde gerekli olan bir mineraldir. Hayvansal protein, kuru baklagillerde bol
miktarda bulunmaktadır. Hamilelikte kan hücre yapımı arttığından günlük 30 mg demir desteği
gereklidir. Demirin emilimi vitamin C ile artmaktadır. Ülkemizde zaten yaygın olan demir eksikliği
anemisi nedeniyle hamilelik başında yapılacak olan kan sayımı ile kansızlık saptanmışsa ilk 6 ayda
yüksek dozda demir desteği ile kan sayımı yeterli düzeylere ulaştırılmalıdır. Zira demir eksikliği
anemisi olan annelerin bebeklerinde gelişme duraklaması ve buna bağlı sorunlar sıklıkla
görülebilmektedir.
KALSİYUM
Kemiğin ana komponanti olan kalsiyum,
hamilelikte bebeğin dokularının oluşumunda önemli rol oynar. Özellikle son 3 ayda daha da önem
kazanmaktadır. Hamileler ve süt veren annelerin günlük kalsiyum ihtiyacı 1000 mg civarındadır.
Hamilelikteki hormonal değişim ve artan emilim, düzenli diyetlerde ilave kalsiyuma ihtiyaç kalmaz.
Yeşil yapraklı sebzelerde, lahanada, şalgamda, süt ve ürünlerinde bol miktarda kalsiyum bulunur.
VEJETARYEN ANNE ADAYLARI
Vejetaryen olan kişiler her gün daha da
artmaktadır. Bu grup hayvansal gıdaları almadığından özellikle Vitamin D ve B-12 eksikliği ile karşı
karşıya kalırlar. Aynı zamanda yağ açısından da zayıf olan vejetaryenler enerji ihtiyacını da zor
karşılamaktadırlar. Hamilelikte günlük 400 IU Vitamin D ve 2 mcg B-12 ilave desteğe ihtiyaç
duyarlar. Ayrıca, hamilelikte artan enerji ihtiyacını mutlaka göz önünde bulundurmalıdırlar.
Hamilelikte beslenme önemli bir konudur, fakat bazen de bu konu abartılı olarak karşımıza
çıkmaktadır. Düzenli beslenen bir anne adayının aslında ihtiyacı olan tüm vitaminleri alabildiğini
bilmeliyiz. Tek sorun bazı vitaminlerin hamilelikte meydana gelen bağırsak yüzeyi ödemi nedeniyle
yeterli emilememesidir. Bu nedenle günde bir tablet olan hamilelik multivitamini alınması faydalı
olacaktır. Demir ise ülkemizde her kesimden anne adayları için gerekli mineraldir. Batılı ülkelere
göre demir eksikliği çok yaygın olduğundan hamilelikte demir rutin olarak alınmalı, eğer derin bir
kansızlık varsa sadece destek olarak değil, tedavi edici dozlarda alınmalıdır.
MAYA
İÇİN EŞİM NASIL BESLENDİ?
Hastalarım Maya’nın aramıza katılmasıyla birlikte eşimin
hamileliğinde kaç kilo aldığını nelere dikkat ettiğini daha sık sormaya başladı. Eşim ilk aylardaki
yoğun kusmaya rağmen hamileliğini 13 kilo alarak tamamladı. Balık, et , sebze ağırlıklı beslendi.
Sütlü tatlı yemeye özen gösterdi. Abur cuburdan uzak durdu. Bol bol su içti. Demir eksikliği
nedeniyle demir desteği aldı. Hamileliğinde ve süt verdiği dönem boyunca diyet yapmadı.
Anne
adayları/annelere önerim hamileliğin ve anneliğin tadını çıkarmalarıdır.
Sağlıklı
günler…
