Başarı ile doğru orantılı olan kendine güvenme duygusunun çocuk yaşlarda aile tarafından aşılanması gerekiyor. Reem Nöropsikiyatri Merkezi Kurucusu Dr. Mehmet Yavuz, özgüvenli çocuk yetiştirmenin koordinatlarını veriyor.

Karşınızda bir birey var

Çocuğunuza güven duygusunu verdiğinizde; onun başarılı, kendini ifade edebilen ve toplumda saygı gören bir kişi olmasına yardımcı olabilirsiniz. Her çocuk birey olma yolunda ilerlerken davranışlarının önemsenmesinden hoşlanır. Bu yüzden çocuklarınıza küçük yaşlardan itibaren benlik değeri kazandırmanız gerekir. Çocuklara güven duygusunu kazandırmanın en etkili yöntemi, öncelikle onları birey olarak görmekten geçer.

Terslemek benliklerinde kötü bir iz bırakır.

Çocuklar ebeveynlerinden çok etkilenir ve kendilerine güven ortamında sunulan kuralları daha kolay kabullenirler. Bu yüzden öncelikle çocuğun oyun oynamasını önemseyin. Oyunlar, çocuğa araştırma, kavrama, algılama yeteneklerini kazandırır. Çocuklarınız herhangi bir konuda size yardım etmek isterse onları terslemeyin. Terslenen, bağırılan çocuklar korkak ve çekingen davranışlar sergiler ve bu durum çocuğun benliğinde kötü ve derin bir iz bırakır. Anne ve babalar çoğunlukla kendi ailelerinden gördüğü sevgi ya da ilgisizliği kendi çocuklarına da yansıttığı için bu konuda da farkındalık geliştirmek gerekir. Ebeveynler kendilerine yapılan yanlış davranışları sürdürmek yerine, çocuklarına daha olumlu davranarak onları gelecekteki zorluklara karşı hazırlamalılar. Çocuk gelişimi fiziksel, ruhsal ve duygusal olmak üzere çeşitli bileşenlerle birlikte seyrettiğinden, bu bileşenlerden herhangi birisinin eksik olması ya da gerektiği gibi gelişmemesi durumunda çocuk gelecekteki yaşantısında çeşitli zorluklar yaşar. Ailele, bu gelişimin sağlıklı bir şekilde sağlanmasından sorumludurlar. Bunun için çocuklarına nasıl davranacakları konusunda anlaşmaları gerekmektedir.

Üşenmeyin, onunla oynayın!

Çocukların oyun oynarken sergiledikleri davranışlar tamamen hayal ürünü değil, aile içerisindeki davranışların yansımasıdır. Bu yüzden anne ve babaların davranış ve tutumlarının iyimser olması gerekir. Bunun yanı sıra çocuklarla yaratıcı oyunlar oynamak, çocuğun hem zekâ gelişiminde hem de kendini ifade etmesinde büyük fayda sağlar. Oyun aynı zamanda çocuklarda bir çeşit rahatlama biçimidir. Çocuklar kendilerini yetişkinler kadar rahat ifade edemediklerinden ve bilişsel hafızalarında kendilerini anlatacak duygu adlandırmaları olmadığından oyun oynadıkları sırada gerçek hayatta yapmak istediklerini yapmaktan, zevk aldıkları şeyleri ya da yapmaktan kaçındıkları şeyleri canlandırarak deneyimlemiş olurlar. Yakın çevrelerinden birisinin söylediği kırıcı bir söz ya da onları üzecek herhangi bir durum oyunlarının teması olabilir. Yetişkinlerin çocukların oyunlarını çok iyi takip etmesi gerekir çünkü çocuklar anlatmak istedikleri birçok şeyi oyun yoluyla aktarırlar. Aynı zamanda çocukla oyun oynuyor olmak başlı başına çocuklara kendilerini iyi hissettirir. Anne babalarının gözünde değerli ve sevilebilir oldukları hissini bu şekilde yaşayabilirler.

Ödül de ceza da tatlı dille olmalı.

Çocuklar anne ve babalarının sevgisini ve ilgisini kazanmak için çeşitli yollara başvururlar. Çocukların kendilerini olumlu yolda ifade etmelerini teşvik etmek için ödüllendirme yöntemini kullanabiliriz. Elbette çocuğun yaptığı ve hoşumuza giden davranışı için ödül vermek yerine, belirli zamanlarda küçük sürprizlerle sevindirmek en iyisidir. Böylece çocuk, zevk alarak yaptığı aktiviteleri ödül için değil hoşuna gittiği için yapmaya devam eder. Arada aldığı ödüller ise onun bu davranışını devam ettirme konusunda süreklilik göstermesini sağlar. Çocuklar çeşitli şekillerde aile üyeleri ile iletişim kurmak isterler. Sordukları sorularla hem bilgilenmiş hem de iletişim becerilerini geliştirmiş olurlar. Anne-baba olarak çocukların sorularına basitçe ama ilgili bir şekilde cevap verebilirsiniz. Size herhangi bir konuda soru sormaları durumunda ona gerekli bilgileri verin. 'Şu anda işim var, seninle uğraşamam' gibi cümleler çocuğunuzu kırar ve düşüncelerinin önemsenmediğini hissettirir. Örneğin, çocuğunuz herhangi bir konuda çok güzel bir davranış sergilediğinde 'Benim çocuğum çok akıllı ya da sen mükemmelsin' gibi cümleler kullanmak da çocuğa yanlış davranışlar kazandırabilir. Bunların yerine daha samimi cümleler kurulmalıdır. Örnek olarak 'Odanı topladığın için teşekkür ederim', 'Senden yapmanı rica ettiğim bir şeyi yapmış olman çok güzel' gibi cümleler onlar için daha iyidir. Söylediklerimizin içeriğine ve doğruluğuna dikkat etmemiz gerekir. Verdiğimiz (bilgilerin doğru olmaması, (çocukların gelecekte bize güvenmemelerine neden olur. Ayrıca çocuklarımızı yaptığı işlerde teşvik ederken dikkat etmemiz gereken nokta; onları başarılı oldukları için sevildikleri, aksi halde sevilebilir olmayacakları mesajını vermemektir. Bunun yerine çocuklara koşulsuz ve pozitif kabullenme gösterilmelidir.

UZMAN GÖRÜŞÜ
Kendi çocukluğunuzun zorluklarını bugüne taşımayın!
Ailelerin, çocuğun her istediğini yapması ya da her istediğine karşı çıkması olumsuz sonuçlar doğurur. Bunun yerine çocuklara belli bir çerçeve içinde kendi isteklerini dile getirebilecekleri, becerilerini ortaya çıkarabilecekleri, güvenli ve sıcak bir ortam sunulmalıdır. Aynı zamanda aile kurumunun nasıl işlediği de çocukların güvenlik algısı ve gelişimi ile ilintilidir. Aile kurarken kendi yaşantımızdaki olayları da bu sisteme getirip karşımızdaki insanla ortaklık kurmaya çalışırız. Elbette, her birimiz verimli çocukluk yılları geçirmemiş olabiliriz. Bu durum, bizim kendi çocuklarımıza davranışımızı etkiliyorsa, sağlıksız bireyler yetiştirmeye başladık demektir. Çoğu zaman bu durum bilinç düzeyinde yaşanmadığından tespit etmek hayli güçtür. Çocuklarımızın mutlu ve sağlıklı gelişip gelişmediğini sorgulayarak, iyi bir ebeveyn olup olmadığımızı fark edebiliriz. Dr. Mehmet Yavuz

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Esengül Keleş, hızlı solunumun zatürrenin ilk belirtisi olduğunu ve bebeğin basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmediğinin, zatürre olduğunun kanıtı olduğunu söyledi.

Kış aylarında çocuklar; grip, anjin, bronşit gibi hastalıklara yakalanma riski ile karşı karşıya. Çocuklar açısından riski yüksek olan rahatsızlıklardan biri de zatürre.

Sema Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Esengül Keleş, alt ve üst solunum yolu enfeksiyonlarının ortaya çıkmasında, havaların soğumasının, kış aylarıyla birlikte hava kirliliğinin artmasının, kapalı ortamlarda zaman geçirilmesinin etkili olduğunu söyledi. Keleş, üst solunum yolu enfeksiyonlarının genellikle sadece burun akıntısı, öksürük ve ateş şeklinde görüldüğünü, hırıltı, hızlı nefes alıp verme ve göğüste çekilmenin olması durumunda ise alt solunum yolu enfeksiyonlarının söz konusu olabileceğini ve hayatı tehdit eden bulgular oluşturduğunu vurguladı.

Dr. Esengül Keleş, zatürrenin bir alt solunum yolu enfeksiyonu olduğunu belirterek, "Temel olarak bebeklerin hızlı solunum yaptığından emin olabilmek için annenin kendi solunum sayısıyla karşılaştırma yapması gerekiyor. Hızlı solunum, zatürrenin ilk belirtisidir ve o bebeğin basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmediğinin, zatürre olduğunun kanıtıdır ve zaman kaybetmeden doktora başvurulmalıdır" dedi.

Hastalığın oluşumu ve gelişmesiyle ilgili de bilgi veren Dr. Keleş, "Zatürre, akciğer enfeksiyonu ya solunum yolları savunma sisteminin bozulması ya da fazla sayıda mikrobun vücuda girip savunma bariyerlerini aşması ve solunum yolları mukozasında hasara yol açması ile oluşur. Bu hasar sonucu bütünlüğü bozulmuş mukoza üzerinde bakterilerin yerleşip bozulmuş bariyeri aşması ve akciğer dokusuna ilerlemesi kolaylaşır. Bakteriler istila ettiği akciğer dokusunda artan bir hasara ve bu bölgede iltihap oluşmasına yol açar. Böylece başlangıçta viral olarak başlayan enfeksiyon, daha ağır bir bakteriyel enfeksiyona dönüşmüş olur. Kimi zaman aynı hasarı virüsler bakterilerin iştiraki olmadan tek başlarına da yaparak viral zatüreleri oluştururlar" diye konuştu.

Zatüre tanısında özellikle küçük çocuklarda tek başına muayene ile tanı koymanın mümkün olamayabileceğini ifade eden Esengül Keleş, "Bu çocuklarda kan tahlili ve akciğer grafisiyle tanıya gidilebilir. Daha büyük çocuklarda dinleme bulguları yol gösterici olduğundan hekim için tanı koymak daha kolaydır. Tedavi hastanın durumuna göre ayaktan ya da yatarak yapılabilir; buna hastanın klinik ve laboratuar bulgularına göre hekim karar verebilir" dedi.

H.influenza gibi bazı çocukluk çağı aşılarının kızamık gibi zatürre etkenlerine karşı koruyucu olduğunu belirten Keleş, çocuklarda en sık zatürre etkeni olan pnömokoklara karşı 2 yaş altında kullanılabilecek pnömokok aşısı yaptırılması gerektiğini kaydetti.

Çocukları ve bebekleri sigara dumanına maruz bırakmamanın önemine de işaret eden Dr. Keleş zatürreye karşı alınabilecek diğer önlemlere ilişkin de, "Anne sütü alan bebeklerin her tür enfeksiyona karşı daha korunaklı olduğunu unutmamalı, bebeklerimizi mümkün olduğunca anne sütüyle beslemeliyiz. Çocuklarımızı hasta kişilerle temastan korumalı, enfeksiyonların sık görüldüğü mevsimlerde onları kalabalık ortamlarda bulundurmamaya gayret etmeliyiz" dedi.

Halk arasında göz kayması olarak da bilinen şaşılık, düz karşıya bakan bir kişinin iki gözünün aynı istikamette olmaması yani bir göz karşıya bakarken diğer gözün burun tarafına, kulak tarafına, yukarıya veya aşağıya doğru kaymasıdır. Şehla bakış, şaşılığın tam karşılığı olmayıp daha çok yalancı kaymalar için kullanılan bir tariftir.

Şaşılık sık görülür mü?

Şaşılık, çocukluk çağı hastalıkları içerisinde en sık görülenlerinden biridir. Ayrıca tembellik dediğimiz tedavisi belirli bir yaştan sonra mümkün olmayan görme kaybı da yapması hastalığın önemini daha fazla arttırmaktadır.

Şaşılığın başlıca sebepleri nelerdir?

Şaşılığın çoğu defa belirli bir sebebi yoktur ancak büyük bir kısmı doğuştandır. İrsi yani kalıtımsal özelliği çok fazladır. Çocuklardan birinde veya ailede varsa diğer çocuklarda şaşılık gelişme ihtimali gözlenmektedir.

Yüksekten düşme, ateşli hastalık, havale geçirme ve erken doğum zeminde olan bir şaşılığı ortaya çıkartabilmektedir.
Görme kaybı yapan sebepler belirli bir süre sonra gözün kaymasına yol açabilirler. Görme kaybı çok küçük yaşta olursa göz içeriye yani burun tarafına doğru kayar, ileri yaşlarda görme kaybı olursa göz dışarıya yani kulak tarafına kayar. Kaza geçirilmesi, menenjit, beyin tümörü, beyin kanaması, şeker, yüksek tansiyon ve guatr göz sinirlerinde felç yaparak göz kaymasına sebebiyet verebilirler. Yine multiple skleroz dediğimiz bazı sinirsel hastalıklar da göz kayması ile belirti verebilir.

Şaşılığın belirtileri nelerdir?

Gözün belirli bir yöne kayması en önemli belirtidir. Başlangıçta arada bir kayma görülebilir. Çocuk yorgun olduğunda veya uykudan yeni uyanıp dikkati azaldığı zamanlarda daha fazla kayma ortaya çıkabilir. Kafanın belirli bir yöne eğilmesi, televizyona çok yakından bakılması ve gözlerde titreme diğer belirtilerdir. Bazen güneşe çıkıldığı zaman çocuğun kayma olan gözünü kısarak baktığı fark edilebilir. Bu, dışa doğru olan kaymalarda oldukça erken saptanan bir belirtidir. Doğuştan katarakt veya göz içi tümörlerinde kayma ile beraber karşıdan bakıldığında göz bebeğinde beyazlık da görülebilir. İleri yaşlarda birdenbire ortaya çıkan göz kaymalarında hasta baktığı her şeyi çift görebilir. Bu şikayet birkaç ay içerisinde kaybolur. En çok korktuğumuz ise hafif olan ve ailelerin fark edemediği küçük kaymalardır. Bunlarda diğer göz de sağlam olduğu için çocuk büyüyünceye kadar gözden kaçabilir ve tembellik yerleşir. Bu sebeple en küçük kayma şüphesinde bile çocukların ayrıntılı muayene edilmeleri şarttır.

Teşhisi nasıl konulur?

Oldukça kolaydır. Her yaştaki çocuğa şaşılık muayenesi yapılabileceği unutulmamalıdır. Bu sebeple çocuk büyüyünceye kadar beklenilmeli diye bir yaklaşım kesinlikle doğru değildir. Muayenede dikkat edilmesi gereken nokta şaşılığın gözlük kusuruna bağlı olup olmadığıdır. Bunun için ilaçlı muayene yapılması şarttır. Bu muayenede çocuğa göz bebeğini büyüten ilaç damlatılır ve 1-2 saat bekletilir. Arkasından gözlük muayenesi tekrarlanır.

Şaşılık tedavisi nasıl yapılır?

Şaşılık tedavisi ne kadar erken yaşta başlarsa tedavinin başarı derecesi o kadar fazla olmaktadır. Tedavi başarısındaki diğer nokta şaşılığın bir veya iki gözde olup olmadığıdır. Eğer hep aynı göz kayıyorsa tedavide başarılı olma olasılığı daha az olmaktadır. İki gözün birden kaydığı hastalarda ise tembellik daha az olduğu için başarı oranı da fazla olmaktadır. Şaşılık tedavisi gözlük, ameliyat ve kapatma ile yapılmaktadır.

Yüksek hipermetrop gözlük kusuruna bağlı olan şaşılıklarda yalnızca gözlük tedavisi yeterli olmaktadır. Ancak hastanın en az 18 yaşına kadar gözlüğe devam etmesi gereklidir. Böyle hastalarda ameliyatın faydası değil zararı bile olabilmektedir. Gözlüğe bağlı olmayan şaşılıklarda eğer sadece bir gözde kayma varsa gecikilmeden ameliyat yapılmalıdır. Ameliyat için hastanın 1,5-2 yaşını geçmemesi gerekir. İki gözde birden kayma varsa 5-6 yaşlarına kadar beklenebilir. Sadece bir gözde kayma olan hastalarda gözlük veya ameliyat gerekse bile kapatma tedavisinin yapılması şarttır. Kapatma, tembel olan gözün görme derecesinin arttırılması için gerekli olan bir tedavidir.

Şaşılığın lazerle tedavisi var mıdır?

Şaşılığın laserle gerçek anlamda tedavisi yoktur. Ameliyatı bıçakla yapılan bir tedavidir. Ancak 18 yaşın üzerinde gözlük kullanan ve gözü kayan hastalarda laser tedavisi gözlüğü ortadan kaldırmak için yapılabilir.