hamilelik ve aşılar

Hamilelikte aşılamanın riskleri genelde teoriktir. Genelde hamileyi aşılamanın getireceği risk eğer;

a) hastalığa yakalanma riski fazla,
b) enfeksiyonun anne ve bebek üzerinde yaratabileceği risk yüksek ve
c) aşının zarar verme ihtimali düşükse

çok daha azdır.

Gebelik döneminde aşı uygulanmadan önce şu sorular sorulmalıdır;
- Gebe kadının o aşıya ihtiyacı var mı ve aşı onun için faydalı olacak mı?
- Gebelik döneminde aşı olmanın gebe için riski var mı?
- Gebe kadının aşılanması bebek için gerekli ve faydalı mı?
- Gebelik döneminde aşı yapılmasının bebek için getirdiği risk var mı?

Hastalık yapabilme yetenekleri azaltılan ancak yapıları orijinal hali ile aynı olan virüs veya bakterilerden yapılan canlı aşılar (örneğin kızamık, kızamıkçık, kabakulak, su çiçeği aşıları gibi) hamilelere veya aşıdan sonraki üç ay içinde hamile kalmayı planlayanlara fetusa yapabileceği muhtemel yan etkilerinden dolayı önerilmez. Canlı aşılardaki aşı virüsünün bebeğe geçme riski olduğu ve bebeğe zarar verebileceği düşünülür. Canlı aşılar farkında olmadan hamileye uygulanırsa veya canlı aşı yapıldıktan sonraki üç ay içinde hamile kalınırsa aşının fetus üzerindeki potansiyel riskleri değerlendirilir. Ancak bu nadiren hamileliğin sonlanmasına neden olur.

RUTİN AŞILAR İÇİN DEĞERLENDİRME

HAMİLELİKTE PASİF İMMÜNİZASYON
İmmün globulin kullanması gereken hamile kadınlarda bu uygulamanın bebek için bilinen bir riski yoktur.

Başa Dön                     

HAMİLE KADINLARI AŞILAMA KRİTERLERİ

Hepatit A: Hepatit A aşısının hamilelerdeki güvenilirliği henüz bilinmemektedir; bununla birlikte hepatit A aşısı inaktif hepatit A virüsü kullanılarak hazırlandığı için gelişmekte olan bebeğe getirebileceği riskin teorik olarak düşük olması beklenmektedir. Hepatit A virüsü ile karşılaşma riski yüksek olan hamilelerde hepatit A aşılamasının riski ile hepatit A riski kıyaslanmalıdır.

Hepatit B: Kısıtlı sayıdaki deneyimlere dayanarak; hamile kadınlara hepatit B aşısı uygulanması ile gelişmekte olan bebeğe açık bir yan etki riski yoktur.  Hepatit B aşısı enfeksiyöz olmayan HbsAg partikülleri içerir ve bebekte bir riske sebep olmamalıdır. Hamile kadında hepatit B enfeksiyonu,  anne için ciddi hastalık riski ve bebek için kronik enfeksiyon riski ile sonuçlanabilir. Bu yüzden ne hamilelik ne de emzirme hepatit B aşısının  uygulanması için engel olarak kabul edilmemelidir. 

İnfluenza (Grip): İnfluenza enfeksiyonunun ikinci veya üçüncü üç ayı içinde olan hamile kadınlarda hastalığın artışına neden olduğunu gösteren bilgiler ışığında, influenza sezonu içinde hamileliğinin ilk üç ayını geçirmiş (14 haftalık veya daha fazla) olan kadınlara grip aşısı uygulanması önerilmektedir.

İnfluenza enfeksiyonunun komplikasyonları açısından riski arttıracak bir medikal durumu olan hamile kadınlar hamileliklerinin durumuna bakılmaksızın grip sezonu öncesinde aşılanmalıdır.

Kızamık:  Kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısı veya her birinin ayrı ayrı bulunduğu aşılar hamile olduğu bilinen kadınlara uygulanmamalıdır! Canlı aşıların uygulanması ile bebekte gelişebilecek risk teorik olarak gözardı edilemez ve kızamık veya kabakulak aşısı olan kadınlar ve kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısı veya tek kızamıkçık aşısı olan kadınlar 28 gün süreyle hamile kalmamalıdır.

Eğer hamile kadın aşılanırsa veya aşıdan sonraki 3 ay içinde hamile kalırsa bebekte olası muhtemel teorik riskler açısından konsulte edilmelidir ancak hamilelik sırasında KKK aşılaması hamileliği sonlandırmak için bir sebep olmamalıdır.

Kabakulak: Kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısı veya her birinin ayrı ayrı bulunduğu aşılar hamile olduğu bilinen kadınlara uygulanmamalıdır! Canlı aşıların uygulanması ile bebekte gelişebilecek risk teorik olarak gözardı edilemez ve kızamık veya kabakulak aşısı olan kadınlar ve kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısı veya tek kızamıkçık aşısı olan kadınlar 28 gün süreyle hamile kalmamalıdır.

Eğer hamile kadın aşılanırsa veya aşıdan sonraki 3 ay içinde hamile kalırsa bebekte olası muhtemel teorik riskler açısından konsulte edilmelidir ancak hamilelik sırasında KKK aşılaması hamileliği sonlandırmak için bir sebep olmamalıdır.

Pnömokok: Hamile olduğundan haberdar olmadan pnömokok aşısı yapılan kadınların bebeklerinde herhangi bir yan etki rapor edilmemişse de, hamileliğin ilk üç ayı içindeki hamilelerde pnömokok aşısının güvenilirliği değerlendirilmemiştir.

Çocuk felci: Hamile kadınlarda veya bebeklerinde herhangi bir yan etkileri olduğu dökümante edilmemişse de  hamilelere çocuk felci aşısı yapmaktan kaçınılmalıdır. Bununla birlikte hamile kadının çocuk felcine karşı hızlı korunmaya ihtiyacı olduğu durumlarda yetiştin aşılama şemasına göre hamile kadın aşılanabilir.

Kızamıkçık: Kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısı veya her birinin ayrı ayrı bulunduğu aşılar hamile olduğu bilinen kadınlara uygulanmamalıdır! Canlı aşıların uygulanması ile bebekte gelişebilecek risk teorik olarak gözardı edilemez ve kızamık veya kabakulak aşısı olan kadınlar ve kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısı veya tek kızamıkçık aşısı olan kadınlar 28 gün süreyle hamile kalmamalıdır.

Hamileliklerinin ilk üç ayı içinde farkında olmadan kızamıkçık aşısı olan kadınların bebeklerinde doğumsal kızamıkçık sendromu görülmediği pek çok kaynaktan bildirildiği için bu kaynaklara dayanarak ACIP aşıdan sonra hamile kalmaktan kaçınılması gereken süreyi 3 aydan 28 güne indirmiştir.

Kızamıkçık enfeksiyonuna yakalanma riski olan ve hamile olduğu için veya hamile olabilme ihtimali olduğu için aşılanmamış kadınlar potansiyel konjenital kızamıkçık sendromu riski açısından değerlendirilmeli ve hamilelik durumu ortadan kalktığında hemen aşılanmalıdır.

Tetanoz ve Difteri: Kombine tetanoz ve difteri toksoid aşısı hastalığa yakalanma riski olan hamile kadınlarda rutin olarak endikedir. Daha önce aşılanmış ancak son 10 yılda Td aşısı olmamış kadınlar tekrar doz aşı olmalıdır.
Daha önce tetanoza karşı aşılanmamış veya kısmen aşılanmış kadınlar primer seriyi tamamlamalıdır.
Tetanoz ve difteri toksoidlerinin teratojenik olduğuna dair hiçbir kanıt yoksa da, Td aşısının hamileliğin ikinci ayından sonrasını beklemek, teorik olarak mevcut reaksiyon riskinden kaçınmak için akıllıca bir önlemdir.

Su çiçeği: Su çiçeği aşısının bebek üzerindeki etkileri bilinmemektedir; bu yüzden hamile kadın su çiçeği aşısı ile aşılanmamalıdır!  Su çiçeği aşısı olan kadınlar  her aşıdan sonra 1 ay süreyle hamile kalmaktan kaçınmalıdır. Hastalığa yakalanma riski altındaki  kişiler için aynı evde yaşayan bir hamile olması aşı yapılması için engel teşkil etmez.
Eğer hamile kadın aşılanırsa veya aşıdan sonra bir ay içinde hamile kalırsa bebek üzerindeki potansiyel etkiler açısından değerledirilmelidir.
Zayıflatılmış virüsün hastalık yapma yeteneği gerçek virüsünkinden daha az olduğu için bebek üzerindeki risk (eğer varsa) daha da az olmalıdır.
Çoğunlukla, hamileliği sonlandırma kararı hamilelik sırasında aşının uygulanıp uygulanmamasına bağlı olmamalıdır.
VZIG(varisella zoster immünglobulini) virüsle karşılaşan ve hastalığa yakalanma riski olan kadınlarda önemle düşünülmelidir.

BCG: BCG aşısının bebeğe zararlı herhangi bir etkisi gösterilememiş olmasına rağmen, hamilelikte kullanımı önerilmemektedir!

Kolera: Hamilelikte kolera aşısı uygulamasının güvenilirliği ile ilgili bir bilgi yoktur. Kullanımı gerçek ihtiyaca göre bireysel olarak değerlendirilmelidir.

Meningokok: Çalışmalar aşının hamilelerde kullanımının güvenli ve etkili olduğunu göstermiştir. Hamilelikteki aşılamayı takiben kordon kanında yüksek antikor seviyeleri bulunmasına rağmen doğumdan sonraki birkaç ay içinde  bebekteki antikor seviyeleri düşer. Takip eden meningokok aşılamasına cevap  etkilenmez.
Hamilelikte meningokok aşılaması ile ilgili çalışmalar baz alınarak, hamilelik sırasında meningokokal aşılama ile ilgili önerilerin değiştirilmesi gerekmemektedir.

Kuduz: Kuduz virüsü ile karşılaşma sonrası yetersiz tedavi edilmenin potansiyel sonuçları nedeniyle ve kuduz aşısı ile aşılamanın bebekte anormallik yaratması arasında ilişki kurulamaması nedeniyle, hamilelik kuduz virüsü ile karşılaşma sonrası aşılama için kontrendikasyon olarak dikkate alınmamalıdır.
Eğer kuduz virüsü ile karşılaşma riski fazla ise hamilelikte kuduz virüsü ile karşılaşma öncesi profilaksi de endikedir.

Tifo: Hamilelerde her üç tifo aşısının da uygulanabilirliğine dair veri yoktur.

Vaccinia: Hamilelere uygulanmamalıdır.

Sarı humma: Sarı humma aşısının gelişmekte olan bebek üzerindeki yan etkisi hakkında spesifik bir bilgi olmamasına rağmen teorik olarak hamile kadın aşılanmamalıdır ve sarı humma’nın görüldüğü bölgelere seyahat hamilelik sonrasına ertelenmelidir.
Sarı humma riskinin yüksek olduğu bölgelere seyahat etmek zorunda olan hamile kadınlar aşılanmalıdır. Bu durumda hem anne hemde bebek için aşılamaya bağlı küçük teorik risk sarı humma enfeksiyonunun riskinden çok daha azdır.

Bulaşıcı hastalıklarla savaşta aşılanmanın önemi yadsınamaz. Çocuklarda ve gençlerde aşılarla önlenebilen hastalıklar oldukça az görülmesine karşın, bu hastalıklar daha ileri yaşlardaki kişilerde halen sorun olabilmektedir. Difteri, tetanoz, kabakulak, kızamıkçık gibi hastalıklara karşı erişkinler ya bu hastalıkları geçirdikleri için doğal olarak bağışıklanmakta veya aşılanmadıkları için risk altında bulunmaktadırlar.

Gebelerde aşıyla önlenebilecek hastalıkların riski ile aşıların güvenliği sorun olabilmektedir. Gebelikte gerek anne, gerekse fetus açısından risk oluşturabilecek gereksiz ilaç kullanımı ve girişimlerden kaçınmak esastır.

Gebelikte Yapılması SAKINCALI Olan Aşılar

• Kabakulak

• Kızamık

• Kızamıkçık

• Çocuk felci

• Çiçek

• Sarı humma

Gebelikte Uygulanabilecek Aşılar

• Tetanoz/difteri

• Hepatit B

• İnfluenza (grip)

• Pnömokok

• Hepatit A

• Kolera

• Meningokok

• Tifo-paratifo

Bulaşıcı hastalıklara karşı kullanılan bağışıklıkla ilgili maddeler başlıca 3 grupta toplanabilir:

Aşılar, toksoidler ve immün globulinler.

Aşıları da canlı aşılar ve inaktive edilmiş aşılar olarak 2 grupta toplayabiliriz.

Gebelerde canlı virüs aşılarının kullanımı sakıncalıdır. İnaktive aşıların uygulanmasına bağlı bir problem ise bildirilmemiştir. Gebede aşı veya toksoid uygulanması gerekiyorsa bunun ilk 3 aydan sonra yapılması daha mantıklıdır. Gebelerde aşı uygulanmasında aşağıdaki kurallara uyulması önerilir;

1. Aşının yararı, riskinden fazla ise,

2. İnfeksiyon ajanına maruz kalma riski yüksek ise,

3. Aşı etkin ve güvenli ise,

4. Anne ve/veya fetus infeksiyon için risk altında ise.

Aşılanma yapılacaksa bunun gebeliğin sonlarına doğru yapılması fetus açısından daha yararlıdır. Antikorların 16. haftadan itibaren plasentayı geçtiği bilinmesine karşın, ancak 32. haftadan sonra tam bir geçiş olmaktadır. Plasenta olgunlaştıkça antikorları daha kolay geçirmektedir. Doğurganlık çağındaki kadınların kızamık, kızamıkçık, kabakulak, difteri, tetanoz, çocuk felci su çiçeği aşılarının gebe kalmadan önce yapılmış olmasında yarar vardır. Aşılamada önemli bir nokta kişinin bu hastalıkları daha önce geçirip geçirmediği, yani bağışıklığının bulunup bulunmadığıdır. Günümüzde tüm gebelerin kızamıkçık (rubella) ve hepatit B açısından bağışıklıkları araştırılmaktadır.

Tetanoz ve Difteri

Günümüzde bireylerin çoğu tetanoz aşısı yapıldığından, tetanoza nadiren rastlanmaktadır. Kötü hijyenik koşullarda doğum yapanlarda, eğer anne aşısız ise yenidoğanda da tetanoz oluşabilmektedir.

Çocukluk çağında tetanoz aşısı, difteri ve boğmaca ile birlikte karma aşı şeklinde uygulanmaktadır.

İlk aşılamada 1-2 ay ara ile 3 kez uygulama gerekmektedir. Aşılı bireylerin,11-12 yaşından sonra tetanoz-difteri toksoidini 10 yıl ara ile tekrarlamaları önerilir. Bu uygulama gebelikte de güvenle yapılabilir. Eğer gebelikte bir yaralanma olursa ve bulaşma riski söz konusu ise ek bir aşı yapılabilir. Önceki 5 yılda aşı yapılmamışsa ek bir doz yapılması önerilir. Aşılama anneyi lohusalıkta ortaya çıkabilecek tetanozdan koruduğu gibi, antikorlar plasentayı geçtiğinden, yenidoğanı da tetanozdan korur. Aşının yan etkisi nadirdir, aşırı duyarlılık ve nörolojik bazı problemlere yol açabilir. Gebeliğin ilk 3 ayında yapılmamalıdır.

Influenza (Grip) Aşısı

Annedeki gripal infeksiyona bağlı anne ve yenidoğanda bazı riskler ortaya çıkabilir. Grip daha çok Kasım ve Mart ayları arasında görülmektedir. Kuluçka dönemi 1-4 gündür. Ateş, kırgınlık, kas ağrısı ve baş ağrısı gibi belirtileri vardır. Gebelikte ortaya çıkan değişiklikler nedeniyle gripal infeksiyonlar daha ağır seyredebilir. Sağlık personeline, kronik hastalara, 65 yaş üzerindeki kişilere uygulanması önerilmektedir. Gebelerde grip aşısı uygulanması yapılabilir, ancak ilk 3 ayın geçmesi beklenmelidir.

Hepatit B

Hepatit B tüm dünyada görülen bulaşıcı bir hastalıktır. ABD’de her yıl 200.000’den fazla kişi hepatit B’ye yakalanmakta, bunların 20.000’inde de kronik karaciğer hastalığı gelişmektedir.
Anne hepatit B taşıyıcısı olduğunda yenidoğana geçiş riski %10-85 arasında değişmektedir. Hepatit B ile infekte olan yenidoğanda ileriki dönemde karaciğer hastalığı ortaya çıkma riski % 90’dır. Anneden bulaşmanın %90’ı doğumdan hemen sonra yapılan aşı ve immünglobulin ile önlenebilmektedir. Aşılama 6 ayda 3 kez yapılmalıdır, bu şekilde %90 bağışıklık elde edilebilmektedir.
Gebelerde mutlaka hepatit taşıyıcılığını araştırmak için hepatit B yüzey antijeni (HBs Ag) araştırılmalıdır. Aşı inaktive virüs aşısıdır. Gelişen fetusa etkisi konusundaki veriler yetersizdir. Aşının riski gözardı edilecek kadar düşüktür, gebelikte yapılması sakıncalı değildir.

Bağışık olmayan kişiler, hepatitli birinin kanı ile karşılaşırlarsa 7 gün içinde immünglobulin yapılması önerilmektedir. Hepatit B taşıyıcısı biri ile cinsel ilişki sonrası 14 gün içinde immünglobulin yapılmalıdır.

Hepatit A

Gelişmekte olan ülkelere seyahat edeceklere, eğer hepatit A geçirmemişlerse Hepatit A immünglobulini yapılması önerilmektedir.

Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak

Canlı virüs aşıları olup, gebeliğin her döneminde yapılması sakıncalıdır.