Davranış değişikliği

Ayşegül Aydoğan Atakan / CADDE

Okul öncesi ve okul çağı çocuklarında cinsel şiddet sonrasında, o zamana kadar görülmeyen davranış şekillerinin, çocuktaki cinsel istismarla ilgili ipuçları verdiğini belirten uzmanlar, yoğun kaygı, korku, yalnız kalamama, anne ve babaya karşı yapışma şeklinde onların yanında olma isteği, özgüven eksikliği, öfke ya da içe kapanma veya intihar girişimleri, okul başarısızlığı, uyum sorunu ve isyan gibi davranışlara karşı anne babaların dikkatli olmaları gerektiğini söylüyor.

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Bahar Gökler, çocukların cinsel kimliklerini keşfettiği 3 - 6 yaş döneminde, anlattıklarının ve davranış şekillerinin erişkin deneyimlerine benzemesinin de cinsel istismar altında olduğunun önemli bir bulgusu olabileceğini belirtiyor. Prof. Dr. Gökler, ebeveynlerin dikkatli olmaları gereken noktalar hakkında sorularımızı yanıtladı.

Çocuklarını istismardan korumak için anne babalar neler yapabilir?

İstismarı önlemek için öncelikle çocuğu, yaşına uygun bilgilerle donatmak ve kendini, bedenini nasıl koruyacağını bedenindeki özel bölgelerin işlevlerini ve nasıl korunacağı konusunu anlatmak gerekiyor. Çocuğu korumaya çalışırken çevredeki herkesi de tacizci gibi göstermemek lazım. “Aman sokağa çıkma herkes şöyle tehlikeli”, “Aman yalnız kalma” gibi zamansız ve gereksiz ürkütmelerle çocuk dünyaya karşı savunmasız hale getirilmemeli. Çocuğa bedeninin hangi bölgelerine dokunulup, hangi bölgelerine dokunulmayacağı öğretilmeli, “Senin özel bölgelerine herhangi birinin dokunmasının uygun olmadığını bil ve bunu bize söyle” denilmeli.

Hangi yaşlarda bilgiler verilebilir?

3 - 4 yaşından itibaren bu bilgiler verilmeye başlanmalı. 

Çocuğun istismara uğradığı nasıl anlaşılabilir?

Bu dönem çocuğu ancak erişkinlerin bildiği jargonla konuşuyorsa, oyun oynarken karşı cinsle sadece erişkinlerin bilebildiği uygun olmayan sözcükler, cinsel ilişkiyi anlatan terimler ve pozisyonlar kullanıyorsa bu çocuğun erken döneminde cinsel yönden uyarılmış olduğu yönünde ipucudur. Bu erken uyarılma, televizyonda uygun olmayan programların çocuğa seyretmesine izin vermek, ya da duyarlı davranmamak ya da doğrudan bir erişkin tarafından cinsel yönden uyarılmış olmasıyla gerçekleşmiş olabilir.

Çocukta başka hangi değişiklikler istismar belirtisi kabul edilebilir? 

Örneğin okul öncesi dönemde çocukların daha önce olmayan korkularının başlaması, en önemlisi yaşına uygun olmayan cinsel davranışlar ve cinsel dil kullanması, cinselliğe olan merakını abartılı bir biçimde yansıtması önemlidir. Yine çocuklarda birden bire ortaya çıkan gece işemeleri, kaka kaçırma, içe kapanma, ya da aşırı derece hırçınlaşma belirtiler olabilir. Okul döneminde de başarıda düşme, içine kapanma ya da arkadaş ilişkilerinde bozulma, saldırganlık ortaya çıktığında ya da yine ilkokulda rastlanmayan cinselliğe aşırı bir ilgi, karşısındaki erişkine cinsel yönelim göstermesi olarak görülebilir. Ergenlikte de rastgele cinsel deneyim yine okul problemleri çok sık görülebilir.    O zamana kadar var olmayan huy değişikliği çok önemli bir gösterge.

SUÇLANMA KORKUSU

Çocukların yüzde 40 kadarı istismarı  konuşamıyor.

Cinsel şiddet en sık ne yazık ki aile içinde görülüyor. Cinsel taciz aile içinde olunca çocuğun açıklaması mümkün değil. Zaten çocuk ilkokuldan önce bunun ebeveynle çocuk arasında normal bir ilişki kalıbı olduğunu sanıyor. Her anne her baba çocuğunu sevdiği için bunu yapar diye düşünüyor. Bunu bir sevgi davranışı olarak görüyor. Büyüdükçe yaklaşık 7 yaşından sonra  normal olmadığını anlıyor. Suçlanma korkusuyla söyleyemiyor. Tutucu ailelerden gelen çocuklarda kendini suçlama, “Bunda benim de suçum var” düşüncesi hakim.