Çocuk gelişiminde oyuncak

Çocukların hayatla tanıştıkları andan itibaren gelişimlerini etkileyen en önemli faktör oyunlar ve oyuncaklardır. Oyun oynamak çocuğun hayatı tanıması yolunda hiç kimseden öğrenemeyeceği konuları kendi deneyimlerini oluşturarak öğrenmesidir. Oyun oynamak öğrenilen bir eylemdir ve bu eylemin araçları da bilindiği gibi oyuncaklardır. Oyun aynı zamanda sosyal ve toplumsal olarak bir uyum gösterme işlevine sahiptir. Bir anlamda çocukların kendileri dışındaki her şeyle iletişim kurmalarının yoludur. Çevresiyle iletişim kurmakta kullandığı bir dil ve anlatım biçimidir. Bir çocuğun hayatında oyunun tartışılmaz bir önemi vardır. Çocuk oyun oynarken aslında duygularını ve ihtiyaçlarını ifade edebilmekte ve birçok sorununu da kendi başına çözebilme yeterliliği kazanmaktadır. Aynı zamanda toplum ve ahlak kurallarına uyum göstermeyi de oyun yoluyla öğrenir. Her şeyin ötesinde bir sorun yaşadığı düşünülen çocukları sadece oyun oynarken izlemek bile sorunun kaynağı hakkında önemli bilgiler edinmemizi sağlar. Çocuklar oyun oynarken son derece doğal, içten ve maskesizdirler. O nedenle gerekli bütün bilgilere oyun oynarken izlemekle ulaşılabilir. Çocuk oyun oynarken hem yaşadığı sıkıntıları dışa vurur, hem çevresiyle ilişki kurmayı öğrenir, hem de sosyal ve toplumsal bir birey olmanın ilk adımlarını atmaya başlar. Oyun oynamanın bu kadar önemli etkileri olduğu göz önünde bulundurularak, çocuğa fırsatlar yaratılmalı ve oyun oynaması teşvik edilmelidir. Burada önemli olan diğer bir faktör ise oyuncaklardır.

Çocuk gelişiminde oyuncağın rolü

Çocukların gelişim süreçleri içinde zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerini etkileyen, biçimlendiren ve düzenleyen; yaratıcı yönlerini ve hayal güçlerini geliştiren, yeteneklerinin ortaya çıkmasını destekleyen her tür oyun malzemesi oyuncak olarak isimlendirilir. Oyuncak olarak değerlendirilmesi için sadece hazır yapılmış bir ürün olması gerekmez. Çocuğun oyun oynarken kullandığı her türlü materyal oyuncaktır. Kum, kil, hamur, su, boş kutular, ipler, kağıtlar da aynı kapsam içinde yer alır. Oyuncaklar, çocuğun doğal yeteneklerini ortaya çıkarabilen ve bu yolla onun eğitimini de sağlayan oyun malzemeleridir. O nedenle oyuncaklardaki en önemli özellik bu olmalıdır. Çocuğun oynarken öğrenmesini kolaylaştıracak ve yaratıcı yönlerine hitap edecek türde oyuncaklar olmasına dikkat edilmelidir. Oyuncakları oluşturan malzemeler de çok önem taşır. Küçük parçalardan meydana gelen oyuncaklar tehlikelidir. Çocuk yutabilir ya da boğulma riski yaratabilir. Aynı şekilde sivri köşeleri ya da keskin uçları bulunan oyuncaklar da yaralanmasına yol açabilir. Bir de oyuncağın yapıldığı malzemeler önemlidir. Sağlığa zarar vermeyen boya ve maddelerden yapılmış olup olmadığına özellikle dikkat etmek gerekir.

Oyuncak seçimi ve oyuncağın önemi

Çocuk için oyun ve oyuncağın önemi kadar oyuncak seçimi de önemlidir. Çocuklar hayatı tanıma yolunda bütün deneyimlerini oyun ve oyuncaklarla edinirler. Bu açıdan oyuncaklar için, “çocuğun toplum ve çevreyle olan ilişkilerini düzenleyen bir eğitim ve araçlar sistemidir” ifadesini kullanabiliriz. Çocukların yeteneklerini ortaya çıkartacak oyuncaklar bir eğitim işlevi olarak görülebilir ve oyuncak seçiminde özellikle buna dikkat edilmelidir. Çocuk doğru oyuncaklarla renk, boyut, şekil kavramlarını öğrenecek ve bazı sayısal ya da sözel değerleri oluşturacaktır. Gelişim evreleri boyunca her çocuk oyun oynamaya ve oyuncağa büyük gereksinim duyar. Üstelik bu gelişiminin sağlıklı tamamlanabilmesi için hayati önem taşır. Her yaş ve cinsiyetteki çocuk açısından doğru oyuncaklarla oyun oynamanın ciddi yararlar sağladığı bilinmektedir.

Oyun ve oyuncaklar konusunda çeşitli sınıflandırmalar yapılmıştır. Genel olarak oyuncaklar, daha doğru bir ifadeyle oyun malzemeleri beş ayrı grupta ele alınmaktadır:

Birinci grup malzemeler: Çocuğun kendi dışındaki çevreyi tanımasını ve kendi deneyimlerini oluşturmasını sağlar. Bu malzemeler kum, toprak, kil, çamur, su ve boyalardan oluşur. Çocuk malzemeye kendisi şekil verdiği için hayal gücünü ortaya çıkartır ve tutma, kavrama ve şekil verme yönünü geliştirir.

İkinci grup malzemeler: Çocuğun yaratıcı yeteneğini ortaya çıkartması sağlayan boya, tebeşir ve çamur türü malzemelerdir. Kendi kendine birçok şekil yaratabilir.

Üçüncü grup malzemeler: Çocuğun hayal dünyasına hitap eden ve destekleyen bebekler ve hayvan figürlerinden oluşurlar. Bu oyuncaklarla oynayan çocuk kendi oyun dünyasını kurar ve içinde yer alır. Bebeklerini giydirir. Hayvanlara ses verir. Onlar gerçekmiş gibi bir hayal dünyası kurar.

Dördüncü grup malzemeler: Çocuğun bir yetişkin gibi davranabilmesini sağlayan ve becerilerini geliştiren küçük ev eşyalarıdır. Yetişkinlerin dünyasında gördüğü her şeyi taklit yoluyla kendi dünyasında uygular. Küçük mutfak aletleri, tamir malzemeleri, fırçalar bu gruba girer.

Beşinci grup malzemeler: Çocuğun hem bedensel hem de zihinsel yeteneklerinin gelişimini destekleyen jimnastik aletleri ve inşa malzemeleridir. Yapı oyuncakları da bu grupta değerlendirebiliriz.

Oyuncak seçimi bütün bu özellikler göz önünde bulundurulduğunda daha fazla önem kazanmaktadır. Maalesef silah ve tabanca da günümüzde oyuncak kavramı içinde yer almaktadır, ancak sonuçları bakımından zararları tartışılamaz. Bir çocuğa silah almanın hiçbir masum gerekçesi olamaz. Bir çocuğa silah almak demek şiddet uygulamanın ya da bir başkasına zarar vermenin masum olduğunu düşünmek kadar tehlikelidir. Birçok ebeveynin savunması “Ben almasam arkadaşında görüyor, almak zorunda kalıyorum” şeklindedir ve maalesef bunun gerçekçi bir tarafı yoktur. Çocuklar her şeyi isteyebilirler. Biz yetişkinlerin farkı da burada ortaya çıkar. Onlar her şeyi isterken biz onların isteklerini doğru yönlendirmekle görevliyiz.

Çocuğa kendisini ortaya koyabileceği, aktif olarak şekillendireceği, yeteneklerine ve hayal gücüne hitap eden oyuncaklar seçerek, var olan değerlerinin daha da gelişmesine katkıda bulunabiliriz.

Psikolog Serap Duygulu

senin düşüncen nedir canım?

katılmıyorum.. hilalin topiğinde de yazmıştım.. babamız, abimiz, kocamız herkes silahlarla büyüdü. eskiden erkek çocuğunun oyuncağı neydi. silah ve araba.. hiçbiri psikopat değil, hiçbiri şiddete eğilimli değil. bu silahlanma konusunda en büyük deneyim bence.. ayrıca bir çocuğa silah vermeyerek hiçbirşeyden kaçıramazsınız ki.. bu çocuk okula başlayacak ve istesek de istemesek de okuldan arkadaşlarıyla bilgisayarlarda adam öldürecek. (laf aramızda şuanda bunu benim kocam da, abim de hatta ve hatta babam da yapıyor) bence sevginin içinde büyüyen çocuktan korkmayacaksın.. sevgiyi öğretebildiysek, en başta örnek aldıgı kişiler ona hep sevgiyle yaklaşıyorsa olay biter.. ayrıca öfke kontrolü de en doğrusu.. öfkeyi yaşamayan bir insan olamaz ki.. ayrıca 1,5 yaşından beri çınarın ses ve ışık çıkaran 2 tane tabancası var.. içine sıvısını koydugum baloncuk yapan oyuncağı dahi bir tabanca şeklinde. hiç de endişe duymadım bunları alırken

en doğrusu bence Meryem.. mutlaka günün birinde isteyecek. ve almadığın taktirde ilgisi daha da artacak.. yada bilemem ama o istemeden almak da mantıklı olabilir.. ben öyle yaptım şimdilik düşkünlüğü yok ama ilerde ne olur bilmem. bu şeye benziyor. bir yerde okumuştum taa hamileyken..