Tıbbın en önemli uğraşlarından biri
insanların uzun ve sağlıklı yaşaması. Bu alanda sayısız deneyler, araştırmalar
yapılıyor. Bize yol gösteren bazı ipuçları ve kendisini uzun yaşamın sırrını bulmaya adamış insanlar
da var. İşte bunlardan biri de Dan Buettner.
Ünlü National Geographic (Milli
Coğrafya) Dergisi yazarı ve araştırmacı. Yıllardır dünyada en uzun yaşayan insanları inceliyor.
Nasıl uzun ve sağlıklı yaşadıklarının sırlarını açıklıyor.
Dann Buettner’in best-seller olmuş
bir çok kitabı da var. Sık sık konuşmacı olarak davet ediliyor. Örneğin; 2009’da TED konuşmacısı
olarak konuştuğu videoyu 2 milyondan fazla kişi izlemiş.
Mavi Zon ne demek?
Mavi Zon çok uzun yaşayan insanların bulunduğu bölgeler için kullanılan bir tanım, konsept.
Bu tanımı ilk kez kullanan Gianni Pes ve Michel Poulain adlı iki araştırmacı. İtalya- Sardinya
adasındaki Nuoro bölgesinde uzun yaşayan erkeklerin çok fazla olduğunu saptamışlar, bu bölgeyi
haritada mavi halkalar içinde gösterip Mavi Zon olarak adlandırmışlar.
Dünyada en uzun
yaşayanların en çok olduğu yerler:
(Dan Buettner’in tanımladığı 5 Mavi Zon
bölgesi)
1- Sardinya adası - İtalya
Adanın Nuoro bölgesi en uzun yaşayanların
olduğu yer. Dağlık bir bölge, çobanlık yapan çok kişi var. Erkekler daha uzun yaşıyor. Özellikle
Seulo adlı köyde 20 kişi 100 yaşını geçmiş durumda. Bu köye dünyanın en uzun yaşayan insanlarının
olduğu yer deniyor. Sardinya’da 102 yaşındaki bir ihtiyar delikanlının bisiklette binip, odununu
kırdığını görürseniz şaşırmamalısınız. Fiziksel aktiviteleri fazla, bitkisel besinleri çok
tüketiyorlar. Otla beslenen hayvanların sütünü içiyorlar. İçtikleri şarapta bile polifenol
(bitkisel, antioksidan bir kimyasal) oranı diğer şaraplara 3 kez yüksek: Yaşlılar ailenin genç
üyeleriyle iç içe. Sosyaller.
2- Japonya’nın Okinawa adası
- Dünyanın en yaşlı
kadın nüfusu burada yaşıyor.
- Ortalama bir Amerikalı’dan 7 yıl daha uzun yaşıyorlar.
- Bitkisel besinlere dayalı bir beslenme biçimleri var. Batılılara göre 8 kez fazla tofu
yiyorlar.
- Fazla yememek için küçük stratejileri var; küçük tabaklarda yiyorlar ve %80 doluncaya
kadar yiyorlar.
- Sürekli yürüyorlar.
- Geç yaşlarına kadar arkadaşlarıyle çevrili
yaşıyorlar. Dostları ölmüyor. İzole olmak, tek başına yaşamak insanı öldürüyor. Moai dedikleri
sosyal grupları var. Örneğin; 102 yaşındaki bir kadın 98 yıldır aynı moaide. Toplanıp sake içip,
dedikodu yapıyorlar. Zor zamanlarda gruptakiler birbirlerine destek oluyor.
- Hayatları amaçla
dolu. Sabah ne için yataktan kalkıyoruz? Bir nedenimiz olmalı. Torun, resim yapma tutkusu…
3- Yedinci Gün Adventistleri
Loma Linda - Kaliforniya
Yedinci Gün
Adventistleri Protestan Hristiyan bir grup. Karma bir toplum. Siyah, beyaz, Asyalı ve Hispaniklerden
oluşuyor.
Bu tutucu grup beslenme ve sağlığa ayrı bir önem veriyor, holistik bir yaklaşımları
var. Haftada 24 saat dini inançları gereği yaşıyor, besleniyor ve sosyal aktivitelerde
bulunuyorlar. Cuma akşamı güneş batışından cumartesi güneş batışına kadar özel bir dini yaklaşımları
var. Çalışmıyorlar, birlikte doğa yürüyüşleri yapıyorlar, yardımsever derneklerde yer alıyorlar,
doğada olmak şartıyla aktivitelerde bulunuyorlar. TV ‘de her programı seyretmiyorlar. Cumartesileri
toplu oğle yemeği yiyorlar. Vejetaryenliğin öne çıktığı bir grup. Domuz eti, kabuklu deniz ürünleri
yemiyorlar. Kiliseleri alkol ve tütün kullanmamaları için uyarıyor. Bazıları kafein içeren hiçbir
içeceği içmiyor. Kuzey Amerika’daki bu konservatif insanlar diğer Amerikalılara yaşam süresi
konusunda önemli fark atıyorlar. Genelde ABD’de kadınların ortalama ömrü 80 iken, bu gruptakiler 89
‘una kadar yaşıyorlar. Erkeklerde 76 iken, bu gruptakiler 87 yaşına kadar sağlıklı
yaşayabiliyorlar.
4- Nicoya yarımadası - Kosta Rika
Kosta Rika Üniversitesi
araştırmacıları bu adada insanların çok uzun yaşadığını saptamışlar. Çok önemli bir bulguları da
var: Kan örnekleriyle yapılan araştırmalarda telomer uzunluklarında da farklılık görmüşler.
Telomerler yaşlanma konusunda bize bilgi veren genetik biyoişaretler. Nikoyalıların telomerleri
diğer Kosta Rikalılardan çok daha uzunmuş. Özellikle de yüzyaşını geçmiş olanların! Yarımadada
yaşayanların diğer Kosta Rikalılara göre stres düzeyleri çok düşük. Uzun telomerleri de buna
bağlanıyor. Telomer ne kadar uzunsa yaşamınız da o kadar uzun oluyor. Peki telomer dışında başka
sırları var mı?
Dan Buettner’ın gözlemleri şöyle: "İçtikleri su kalsiyum ve magnezyumdan zengin.
Belki de kemik erimesinin az olması, kırığa pek rastlanmaması bu yüzden. Sağlam kemikleri var.
Genellikle bitkilerle besleniyorlar. Köylerde yaşadıkları için gidecekleri yerlere hep yürüyorlar.
Metabolizmaları hızlı çalışıyor. İnançlılar. İnancı olan insanların Müslüman, Hristiyan,
Musevi, ne olursa olsunlar daha uzun yaşadıklarını araştırmalar gösteriyor."
Kosta Rika
sağlık için ABD’nin harcadığının sadece onda birini harcıyor. Kosta Rika Üniversitesi 60 yaşındaki
Nikoya’lı bir erkeğin yüz yaşına varması olasığılının bir Japon erkeğe göre 7 kez daha fazla
olduğunu saptamış.
5-İkarya adası - Yunanistan
"İnsanların ölmeyi unuttukları ada"
olarak da adlandırılıyor.
Türkiye’ye yakın bir ada, Samos adasına çok yakın. Ana karadan ve
kültüründen uzak bir yaşam sürüyorlar. İkarya’da her 3 kişiden biri 90 yaşını görüyor. %20 daha az
kansere yakalanıyorlar. Kalp hastalığı riskleri %50 daha az. Bunama nerdeyse hiç görülmüyor.
Hayatlarının sonuna kadar bellekleri güçlü, zekaları keskin. (ABD’de 85’in üzerindeki insanların %50
sinde bunama görülüyor.) İkarya’daki evler elle çalışan aletlerle dolu. Bahçelerinde çalışıyorlar,
ekmeği elleriyle yoğuruyorlar.
Mavi Zonluların Ortak noktaları
* Aile çok önemli.
* Sağlıklı bir sosyal ortamları var.
* Düzenli olarak ‘doğal’ hareket ediyorlar.
* Güneş
ışığından yararlanıyorlar.
* Bitkisel ağırlıklı besleniyorlar.
* Kuruyemiş yiyorlar.
*
Bol baklagil yiyorlar.
* Sigara içmiyorlar.
* Bahçe işleriyle uğraşmayı seviyorlar.
*
Kadınlar köşelerine çekilmiş değil, hayatın içindeler.
* Acele etmiyorlar.
* Yüksek polifenol
alıyorlar. (Üzüm-şarap)
* Hayatta bir amaçları var. Bir amaçla uyanıyorlar.
* Gülüyorlar.
Evet hayat pürüzlerle dolu, ama mutlu olmaya çalışıyorlar.
Amerika’da Mavi
Zon oluşturmuş
Yıllarca süren araştırmaları Dan Buetnner’ı ABD’de bir şehri mavi zona
çevirmeye itmiş. Bu amacı için de Minesotta’daki Albert Lea şehrini seçmiş. Yaşayanlar için sağlıklı
bir ortam oluşturmaya çalışmışlar. Sonuç: Şehirde yaşayanlar yürüyüş ve bisiklete binmeyi %80
artırmış. Sigara içenlerin %4’ü sigarayı bırakmış. Sigorta sistemine başvuranlar %50 kadar azamış.
Ortalama yaşamları 3 yıl uzamış. Şehirdeki belediye memurları sağlık harcamalarında genel olarak
%40’lık düşme kaydetmişler.
