Doğum öncesinden itibaren çoğu anne diğer
kaygılarının yanı sıra bebeğine emzik verip vermeme konusunda da tereddüt yaşar. Emzik kullanımının
gerekli olup olmadığı ile ilgili çevresinden farklı yorumlar duyar. Emzik kullanmak gerçekten
gerekli midir?
Bebek dünyaya emme refleksiyle birlikte gelir. Bu döneme oral
dönem denir ve yaklaşık 2 yaşına kadar devam eder. Oral dönem bebeğin dünyayı ağız yoluyla tanıdığı
dönemdir. Bebek başta anne memesi olmak üzere her şeyi ağzına götürür, tadına bakar, tanımaya
çalışır. Bu dönemde görülen emme refleksi bebeğin hem beslenme hem de güven gereksinimlerini gideren
bir işlev görür. Bu noktada emzik, bebeğin hem fiziksel olarak emme gereksinimini gidermek, hem de
duygusal olarak bebeği güvende hissettirmek, rahatlatmak ve anne memesinin beslenme dışında
kullanımını azaltmak amacıyla kullanılabilir.
EMZİĞİN YARARLARI VE ZARARLARI
Emzik
alışkanlık yapan bir nesnedir. Kullanım zamanı ve süresi sınırlandırılmadığı takdirde bebekler tüm
gün ağızlarında emzikle dolaşabilirler. Bu durum hem anne sütü alımını hem de diğer besinlerin
yenmesini azaltır. Beslenme konusunda sıkıntı yaşanmasına, buna bağlı olarak da gelişim
geriliklerine neden olabilir. Ayrıca uzun süreli emzik kullanımı ağız ve diş yapısının bozulmasına,
konuşmanın ve psikolojik olgunlaşmanın gecikmesine, kulak ve burun hastalıklarının daha sık
görülmesine neden olur.
Bununla birlikte emziğin yararları da vardır. Emzik kullanımı her
şeyden önce bebeğin emme gereksinimini giderir. Bebekler sadece aç oldukları için değil, emme
refleksinin getirdiği gereksinimden dolayı da emerler. Emzik aynı zamanda bebeği rahatlatır, güvende
hissetmesini ve uykuya rahat geçmesini sağlar. Emzik kullanmayan bebekler emme gereksinimlerini
gidermek, huzurlu ve güvende hissetmek, uykuya geçmek için anne memesini ararlar. Bu durum özellikle
ilk aylarda dünyaya uyum sağlamaya çalışan bebeğin beslenme gereksinimi dışında da devamlı annesinin
memesine yapışık durumda yaşamasına neden olur. Bu, çoğu anne için gerginlik yaratan bir duruma
dönüşür. Bebek emme gereksinimini bir şekilde gidermek zorundadır. Bebekler emme gereksinimlerini
anne memesi ve emzikle gideremediklerinde parmak emmeye başlarlar. Oysa emzik kullanan çocuklarda
parmak emme davranışı kullanmayanlara oranla daha azdır.
UYKUYA GEÇERKEN...
Emzik
kullanımının alışkanlık haline dönüşmemesi için sadece uykuya geçiş amaçlı kullanılması daha
uygundur. Emzik pasifleştirici özelliğinden dolayı bebeği sakinleştirir, rahatlatır ve daha kolay
uyumasını sağlar. Ancak tüm uyku boyunca da bebeğin ağzında olması uyku kalitesini bozması
bakımından uygun değildir. Bu nedenle bebek uykuya geçtiğinde yavaşça ağzından alınmalıdır. Bebek
her ağladığında ve her huzursuz olduğunda emzik vermek ise emziğin alışkanlığa dönüşmesini
hızlandırır. Bırakma sürecinin anne ve çocuk açısından daha sancılı geçmesine neden olur. Ayrıca
uzun vadede bakıldığında çocuğun her gerginlik durumunda ağzına bir şey götürmesine neden olur. Bu
durum tırnak yeme, kalem kemirme, gereksiz atıştırmalıklar yeme ve sigara kullanımına kadar varan
alışkanlıklar yaratabilir.
EMZİK KAÇ YAŞINDA VE NASIL BIRAKILMALI?
Emzikler
genellikle damaklı ve damaksız şekillerde üretilmektedir. Damaksız modeller şekil olarak anne
memesine daha yakın oldukları için yeni doğan bebekler tarafından daha çok tercih edilir. Ancak bu
modeller diş ve damak yapısında bozulmalara neden olmaktadır. Damaklı modeller ise diş ve damak
yapısındaki bozulmaların daha az oranda olmalarını sağlayacak şekilde üretilirler. Ancak her iki
modeldeki emzik de çocuk 2 yaşına gelmeden önce bırakılmalıdır. 2 yaş oral dönemin, yani bebeğin
dünyayı ağız yoluyla tanıdığı, emme refleksi ile güvende hissettiği dönemin sonudur. 2 yaşından
sonra devam eden emzik kullanımı psikolojik olarak bebeğin bu dönemde kalmasına, büyüyememesine
neden olur. Ayrıca 2 yaş süt dişlerinin tamamlandığı, diş ve damak yapısının oluştuğu dönemdir. Bu
dönemde devam eden emzik kullanımı çene yapısının bozulmasına, üst dişlerin öne çıkmasına neden
olur. Süt dişleri kalıcı dişlerin oluşumunu da etkiler ve ileride uzun süreli ortodonti tedaviler
gerektirir. Çene yapısının bozulması konuşmayı, seslerin doğru çıkmasını da etkiler.
BEBEKLERDE EMZİK BIRAKTIRILMAYA NASIL BAŞLANIR?
Başından itibaren emzik
sadece uykuya geçişi kolaylaştırmak amacıyla verildiyse bırakmak daha kolay olacaktır. 1 yaşından
itibaren bebeğe yatmadan önce emzikle birlikte sevdiği yumuşak bir oyuncağın verilmesi, oyuncağına
sarılarak uyumayı öğrenmesi sağlanabilir. Daha yoğun olarak emzik kullanan bebeklerde ise önce
emziğin sadece uyku zamanlarında verilmesiyle işe başlamak daha uygun olacaktır.
BEBEĞİ
EMZİKTEN VAZGEÇİRMEK İÇİN ANNE BABA NE YAPMALI?
Çocuk yetiştirmenin en temel prensiplerinden
biri kararlı ve tutarlı davranmaktır. Her konuda olduğu gibi emziği bırakma konusunda da anne
babaların öncelikle kararlı olmaları, hem kendi içlerinde hem de aralarında tutarlılık göstermeleri
önemlidir. Emziği bırakma döneminde aile bireylerinin hem birbirlerine hem de bebeğe destek olmaları
ve her şeyden önce bunu yapabileceklerine inanmaları gerekir. Bazı ailelerde çocuğun büyüdükçe
alışkanlıklarından vazgeçeceği inancı vardır. Bu ailelerde çocuğun bir gün emmeyi bırakacağı
düşüncesi yaygındır. Bu nedenle de kararı çocuğun vermesi beklenir. Oysa, emzik kullanımından
vazgeçme kararı çocuğun kendi başına verebileceği bir karar değildir. Anne babanın emziği bırakma
konusunda kararlı davranamaması nedeniyle ilkokula devam ettiği halde evde arkadaşlarından gizli
emzik kullanan çocuk sayısı az değildir.
KARARLILIĞIN YANINDA ZAMANLAMA VE SABIR DA ÇOK
ÖNEMLİ
Emziği bırakma dönemi çocuğun hasta olduğu, ev düzeninde değişiklik yaşandığı, anne
baba arasında gerginlik olduğu durumlara denk gelmemelidir. Bu tür yaşamsal olaylar çocuğun
hayatında yeteri kadar travma yaratırken buna ek olarak bir de emziğin yoksunluğunu yaşamak çocuklar
için daha da zorlayıcıdır. Çocuk için olduğu kadar anne babalar için de çocuğun ve ailenin huzursuz
olduğu bir döneme denk gelmesi tüm aileyi yıpratır. Bunun sonucunda da başlayan bir uygulamaya devam
etmek, sabırlı olmak ve kararlılık göstermek zor olacaktır.
Her şeyden önce emziğin çocuk 2
yaşına gelmeden bırakılması gerektiğinin önemini bilmek gereklidir. Anne babalar emziği bıraktırmaya
karar verdiklerinde sürecin zorlu olabileceğini düşünmeli, kararlı ve sabırlı olmaları gerektiğini
unutmamalıdırlar. Emziğin bırakılacağı uygun zaman belirlendiğinde evde bulunan tüm emzikler
atılmalıdır. Evde emziğin varlığını bilmek hem çocuk hem de aile açısından geri dönüş yaşanmasına
neden olur. Bebek emziğini istediğinde artık emziğin olmadığını söylemek ve uykuya geçene kadar
yanında oturmak, ağladığında elini tutup güvende olduğunu hissettirmek uygun olacaktır.
YAPILAN HATALAR
Sık yapılan hatalardan biri “Sen artık büyüdün. Ağabey, abla
oldun” tarzında ifadeler kullanmaktır. Emzikten yoksun kalmak ve büyümek arasında ilişki kuran çocuk
büyümenin iyi olmadığını düşünebilir. Bu durum bazı çocuklarda büyümemek için yemek yememe
davranışına neden olabilmektedir. Emzik olmadan uykuya geçmeye alışma çocuktan çocuğa farklılık
gösterse de genellikle 1 hafta içerisinde hallolur. Burada anne babanın sabırlı olup kararlı
davranması süreci hızlandırırken, kararsız ve tutarsız tutumlar süreci uzatacaktır. Sık yapılan
hatalardan bir başkası ise ilk gecenin sonunda anne babanın pes ederek emziği yeniden vermeleridir.
Bu durumda çocuk her ağladığı zaman istediği nesneye ulaşabileceğini görür ve bu davranışı geneller.
Bu tutum yeniden emziği bırakma denemelerinde sürecin daha da uzamasına, hem çocuk hem de aile için
daha zorlayıcı geçmesine neden olacaktır.