SAĞLIKLI UYUYAN ÇOCUK SAĞLIKLI BÜYÜYOR!

Prof. Dr. Sabri Derman (Uyku Bozuklukları Uzmanı):
"UYKUSUZLUK, GELİŞİM BOZUKLUĞU NEDENİ!"
"Uyku hemen bütün canlıların olmazsa olmaz fizyolojik ihtiyaçlarından birisidir. Özellikle en gelişmiş ve karmaşık beyin yapısına sahip insanlar için uykusuz yaşam sürdürebilmek mümkün değildir. İnsan yavrusu doğduğunda beyni tamamen gelişmiş ve olgunlaşmış değildir. Beyin ağırlığı yaşamın ilk aylarında iki katına çıkar, ilk yıllarında yeniden iki misli büyür. Bu büyüme süreci içinde yaşamımızı ömür boyu etkileyecek sinirsel bağlantılar oluşturulur ve pekiştirilir. Bu süreç içinde beynin uykuya ihtiyacı her zamankinden daha çoktur. Yenidoğan, günde 19-22 saat uyuyabilir. Daha da önemlisi, bu uykunun yüzde 80'e varan oranı, REM Uykusu adını verdiğimiz, rüyaların en sık görüldüğü ve belleğimizin pekiştiği uyku evresi içinde geçer. Sağlıklı büyüme ve zihinsel gelişme için sağlıklı uyku vazgeçilmez bir koşuldur. Bundan başka, büyüme hormonu özellikle derin uyku evresinde salgılanır ve bebeğin-çocuğun düzgün gelişmesinde en önemli rolü oynar.
Bu nedenlerle çocuklardaki uyku kalitesini ve süresini bozan problemler, önemli gelişim ve davranış sorunlarına yol açabilirler. Bu problemlerin bir kısmı ısı, gürültü, yatağın rahatsızlığı gibi dış etkenlerden; bazıları sindirim sorunları, diş çıkartma, ağrılar ve acılardan kaynaklanabilir. Çocuklar bilinçlendikçe korkular, endişeler ve huzursuzluklar kötü rüyalar, kabuslar da uykularını zaman zaman olumsuz etkileyebilir.

ÇOCUKLARDA UYKU APNESİNE DİKKAT!
Anne babaların dikkat etmesi gereken bir problem de bebeklerin ve çocukların uykudaki solunumlarının düzgün olup olmadığıdır. Zaman zaman hırıltılı nefes almak veya 1-2 saniye nefes tutmak olağan sayılabilir. Ama horlama, 3-4 saniyeyi aşan nefes kesilmeleri, nefes tutarak çırpınarak uyanma, özellikle dudaklarda hafif de olsa morarmalar, uyku apnesi veya üst solunum yolları direnci adları verilen rahatsızlıkların belirtileridir ve çocuğun mutlaka bir çocuk doktoruna ve gerekirse kulak-burun-boğaz hekimine gösterilmesi gerekir.

Bu sorun birkaç haftadan çok sürerse ve yakın ailede horlama, uykuda nefes kesilmesi gibi belirtileri olan bireyler varsa çocuğun bir uyku testinden geçmesi gerekli olabilir. Bütün gece, solunum, oksijenlenme, kalp atımı ve uyku EEG'sinin izlendiği ve polisomnografi adı verilen test sonuçlarına göre, sorunun cinsine ve derecesine uygun tedavi belirlenir.

Uykuda horlama veya nefes almada zorlukla ve düzensizlikle ortaya çıkan solunum bozukluklarında beyin, nefes kesilmelerini sonlandırmak için birkaç saniye için bile olsa uyanmak ve hava yollarını açmak zorundadır. Bu kısacık uyanmalar ise uyku devamlılığını bozar, kalitesini düşürür. Sonuç ise davranış bozuklukları, öğrenme güçlükleri, dalgınlık, huysuzluk, aşırı yaramazlık gibi problemlerden gece altını ıslatmaya varan çok sayıda soruna yol açabilir."

Araştırmalara göre:
"UYKU ZEKA GELİŞİMİNİ DE ETKİLİYOR!"
Stanford Araştırma Enstitüsü, küçük çocukların ileriki yıllarda matematik ve edebiyat başarısını etkileyen en önemli unsurun düzenli uyku olduğunu gösteren bir araştırma yayınladı. Araştırma ayrıca, uykusu belli bir düzene oturtulmuş çocukların diğerlerine kıyasla kendilerini daha iyi ifade ettiklerini kanıtlıyor.

Kaliteli uyku, 0-3 yaş arasında çocuk gelişimini etkileyen faktörler arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Özellikle geceleri deliksiz uyuyabilme becerisi, çocuklara hem zihinsel hem de fiziksel büyüme açısından önemli avantajlar sağlamaktadır. Örneğin, REM uykusu olarak bilinen uyku periyodunda çocukların gün içinde öğrendiği bilgi ve becerileri pekiştiren beyin bağlantıları aktive olmaktadır. Diğer yandan, çocuklarda fiziksel büyümeyi belirleyen büyüme hormonunun en çok uyku sırasında salgılandığı bilinmektedir. Yeterli uyumadığı için büyüme hormonu eksik salgılanan çocuklar pek çok organın, kas ve kemiklerin gelişimi bakımından dezavantajlı duruma düşmektedir.

Bir başka araştırmaya göre:
"UYKU DÜZENİ OLMAYAN ÇOCUK OBEZİTE RİSKİ TAŞIYOR!"
Uzmanlar obezite ve kilo kontrolünün sadece beslenme ve fiziksel aktivite ile ilgili olmadığını, aynı zamanda genetik, stres, metabolizma ve uyku düzeninin de etkili olduğunu söylüyor. Son yapılan bir araştırma düzenli uyku sayesinde çocuk ya da yetişkin herkesin genetik ve çevresel faktörlerin kötü etkisinden kurtulabileceğini ortaya çıkardı.

Washington Üniversitesi Uyku Bozukluları Merkezi'nden Dr. Nathaniel Watson uyku süreleri uzadıkça obeziteye sebep olan genetik faktörlerin önemini yitirdiğini, ancak uyumanın kendi kendine zayıflatma sağlaması anlamına da gelmeyeceğini belirtti. Dr. Watson: "Eğer kişi, düzenli ve yeterli uyku uyuyorsa, sağlıklı kiloya sahip olmada beslenme ve fiziksel aktivitenin etkisi de artar" dedi.

Araştırmada; bin tane tek ve çift yumurta ikizlerinin uyku düzeni ve kiloları ölçüldü. Sonuçlara göre, günde 7 saatten daha az uyuyanların beden kitle indeksinin daha fazla olduğu ve genetik faktörlerin daha etkin olduğu görüldü. Ancak 9 saat ve daha fazla uyuyanlarda ise genetik faktörler o kadar etkili olmadı.

ÇOCUĞUNUZUN NE KADAR UYUMASI GEREKİR?
Yaşamın ilk yılında bir bebeğin, 10-12 saati gece olmak üzere toplamda günlük 13-14 saat uyku ihtiyacı var. (Bazı bebekler bu ortalamanın biraz üzerinde ya da altında seyrediyor olabilir). Yaşamın ikinci yılında toplam uyku ihtiyacı, 1 saat kadar azalsa da 4-5 yaşında bile ortalama 11-12 saatin altına düşmez.

Çocuğunuz yeterli uyumuyorsa zihinsel gelişim ve fiziksel büyümeyle ilgili önemli problemler baş gösterebilir. Yetersiz uyku sonucu büyüme hormonu dışında diğer bedensel faaliyetleri belirleyen hormonlarda da sorunlar olabilir. Örneğin, açlık duygusu ve iştahı belirleyen hormonlardaki sorun yüzünden çocuğunuz olması gerekenden fazla yiyor ve yüksek kalorili faydasız yiyeceklere eğilim gösteriyor olabilir. Uyku eksikliği ayrıca gün içinde motor beceriler ve dikkat kapasitesinde düşüşe ve bunun sonucu olarak daha fazla davranış problemi ve öğrenmede gerilik ortaya çıkabilir.

Çoğu çocuk ebeveyninin tahmin ettiğinden daha fazla uykuya ihtiyaç duymaktadır. Çocuğunuzun uyku eksikliği yaşadığının göstergeleri gün içinde huzursuzluk ve huysuzluk, her zaman arabada uyuya kalma gibi şeyler olabilir. Eğer çocuğunuz uyku vaktinden önce çok hareketli oluyor ya da uyku vaktinden çok önce yorgunluk belirtileri gösteriyorsa, uyku düzeninizde sorun var demektir.

UYKUDA NELER OLUYOR?
Fizyolojik, endokrinolojik (hormonal) ve nörolojik değişiklikler yaşanıyor. Uykunun fizyolojik özellikleri, uykunun süresi ve verimi ile ilgili durumlardır. Yeni doğmuş bir bebek günün 16-20 saatini uykuda geçirir. Gündüz ve gece farkı yoktur.6 aylıktan itibaren gece ve gündüz farkı belirgin hale gelir. Gece uyku süresi uzundur. 2 yaşından itibaren uyku süresinde belirgin azalma vardır. 4-5 yaşından itibaren gündüz uyku ihtiyacı ortadan kalkar.