ÇİZGİ FİLM İZLEMENİN DE BİR ÖLÇÜSÜ OLMALI!

Çizgi filmler, çocukları eğlendirirken hayal dünyalarını da genişletmekte; onların dünyalarında “rahatlatma” rolü kadar “öğretme” rolünü de üstlenmekte.... Ancak, tüm bu olumlu etkiler belli hususlar göze alınmadığı taktirde olumsuza çevrilebilir ve çocuğu olumsuz şekilde etkileyebilir. Uzman Psikolog Aslı Akkan ebeveynleri, televizyonun ya da çizgi filmlerin çocuklarının hayatlarının odak noktası olmaması konusunda uyarıyor.

Yapılan araştırmalar, çocukların 18 aylıktan itibaren televizyondan gelen uyarana kısa süreli de olsa ilgi gösterdiğini ancak “izleyici” olarak adlandırmalarının 2,5 yaşlarından sonra olduğunu göstermektedir.

- 2,5 yaş itibariyle çocuklar gördükleri (izledikleri) olay ve davranışları taklit etme yetisine de sahip olurlar. Bu yaş çocuklarının ilgisinin hızlı efektlerle değişen sahnelere sahip çizgi filmler olduğu göz önünde tutulduğunda, bu yapıtları “taklit” eden ve bu yapıtlardan öğrenen çocukların hayatında çizgi filmlerin önemini görürüz.

- 3 ila 6 yaş arası çocuklarda ise bu rolün önemi daha da artar. Çünkü araştırmalar bu yaş grubu çocukların televizyon ve dolayısıyla çizgi film izlerken artık “anlam” arayışı içinde olduklarını ortaya koymaktadır.

- 6 ila 11 yaş grubu çocuklar içinse izledikleri programın içeriği ve programın onlar üstünde yaptığı etkileri daha da fazlalaşır. Çünkü bu yaş grubu çocuklarda dikkat, odaklanma ve süreç takiplerini sağlayan bilişsel fonksiyonlar oluşur. Bu da izlenen çizgi film içeriğini, o içerikle ilgili çocukların duygulanımlarını ve bu duygulanımların hayatlarına davranış olarak aktarımının önemini vurgular. Yine bu yaş aralığında çocukların inanç ve değer sistemlerinin oturmaya başladığı düşünülecek olursa, çizgi film içeriklerinin onlar üzerindeki etkileri daha da önem kazanır.

- 12 ila 17 yaş aralığında ise mantık ve muhakeme yetileri gelişmeye başlayan çocuklar, daha önceki yaşlara göre bu program içeriklerinden daha az olumlu ve/veya olumsuz etkilenirler.

ÇİZGİ FİLMLER ÇOCUKLARI 4 ANA ŞEKİLDE OLUMSUZ ETKİLEYEBİLİR
1- Şiddete yöneltme: Araştırmalara göre; şiddet içerikli çizgi film izleyen çocukların diğer yaşıtlarına göre daha fazla kavga ettikleri, daha gergin ve agresif oldukları gözlemlenmiştir. Yine bu çocukların ebeveyn ve büyükleriyle ilişkilerinde daha gergin, sabırsız ve asi oldukları ortaya çıkmıştır. Şiddet içeren çizgi filmlerin bu programları izleyen çocuklar üstünde 3 ana etkisi olduğu saptanmıştır. Bunlar:
a) Bu çocukların “diğerlerinin” acı ve üzüntülerine daha az hassas olması,
b) Bu çocukların gerçek hayatta çevrelerindeki şiddet unsurlarından gerektiği kadar hatta hiç rahatsız olmamaları,
c) Daha önceki araştırmanın da işaret ettiği gibi bu çocukların çevrelerine karşı agresif ve şiddet dolu davranışlarda bulunmada diğerlerine göre daha yatkın olduklarıdır.

2- Bilişsel fonksiyonları köreltme (azaltma): 2004 yılında yapılan bir araştırma günde ortalama 3- 4 saat televizyon ve dolayısıyla çizgi film izleyen çocukların dikkat eksikliği ve hiperaktivite rahatsızlığı geliştirme olasılıklarının diğerlerine göre yüzde 30 ile yüzde 40 daha fazla olduğunu ortaya koymaktadır. Bazı çalışmalar ise, fazla izlenen televizyon ve özellikle aksiyon dolu çizgi filmlerin çocuklarda epileptik nöbetlere yol açabileceğini iddia etse de, bu kanıtlanmış bir olgu değildir.

3- Gerçeklikten kopma: Yapılan araştırmalar, eğer dikkat edilmez ve engel olunmaya çalışılmaz ise izlenen çizgi film karakterlerinin her geçen gün çocuğun dünyasına yerleşmeye başlayacağına ve çocuğu gerçeklikten koparıp ciddi adaptasyon sorunu yaşatacağına işaret etmektedir. Öyle ki, çok çizgi film izleyen ve o karakterlerle özdeşleşen çocukların sosyal ilişki kurmada zorlandıkları ve yalnız olmayı seçtikleri görülmüştür.

4- Güvenli davranış azalması ve risk artışı: Özellikle 12 yaş öncesinde ve muhakeme yetisi henüz gelişmemiş çocuklar, gerçekle hayal ürünü arasındaki belirlemeyi yapmakta zorlanıp (hatta yapamayıp) ciddi güvenlik sorunları yaşayabilirler. Çizgi filmlerin içeriğinde olan uçma, kaçma davranışlarının gerçek hayatta da olabileceğini varsayıp, bunları deneyebilir ve sağlıklarını riske atabilirler.

OLUMSUZ ETKİLERİ AZALTMAK İÇİN EBEVEYNLER NE YAPMALI?
- Çocuklarının izledikleri televizyon ve çizgi film saatlerini kontrol altında tutup belli bir program dahilinde yapabilirler.
- Çocuklarının izledikleri çizgi filmleri belli aralıklarla onlarla izleyebilir ve içerikleri hakkında birkaç cümlelik de olsa yorumlar yapıp tartışabilirler.
- Çok siddet ve öfke içeren çizgi filmlerin izlenmesini engelleyebilirler.
- Farklı hobi ve uğraşlara yönlendirmeli ve televizyonu (ya da çizgi filmleri) çocuklarının hayatlarının odak noktası olmasını engelleyebilirler.

HANGİ YAŞTA NE KADAR SÜREYLE TV İZLEMELİ?
Araştırmalar 3 yaşına kadar olan çocukların günde yarım saatten fazla TV izlememeleri gerektiğini vurguluyor. Hatta Fransa’da 3 yaş öncesi bebeklerin hiç televizyon izlememesi için alınan önlemler bile var. 3-7 yaş aralığında ise ebeveynlerin izlenenin içeriğini kontrol etmeleri şartı, TV izleme süresinden daha önemli olacaktır. Çünkü bu yaşlar çocuğun hem hayal dünyasının, hem de dil gelişiminin oluştuğu dönemlerdir. 7-16 yaş aralığında ise direkt bir zaman aralığı verilmek yerine, yine ebeveynlerin mümkün olduğunca içerik kontrolünde bulunmaları, TV izleme süresinin çocuğun okul başarısı, hayatı ve sosyal hayatını engellememesini veya kötü yönde etkilememesini sağlayacak şekilde olmalıdır.