Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
Yazı Boyutu:

ÇOCUĞUNUZ GERÇEKTEN BÜYÜYOR MU? YOKSA...

ÇOCUĞUNUZ GERÇEKTEN BÜYÜYOR MU? YOKSA...

Doğduktan sonraki ilk yıl bebeklerin büyümesi açısından en önemli süreçtir. İlk yıl doğum kilosu 3’e katlanır, boyu 2 katına çıkar. Ancak ilk ayda 3-3,5 cm’den daha az uzama doğumsal hipotiroidinin ilk belirtisi olabilir.


Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinolojisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Abdullah Bereket; “Çocuğunuzun sağlıklı büyümesini istiyorsanız onu sürekli takip edin, aksi halde geç kalabilirsiniz” diyerek aileleri uyarıyor. Büyümenin gerçekte ne olduğunun ip uçlarını öğrenmek istiyorsanız, röportaja buyurun...

- Büyüme nasıl takip edilmelidir?
Doğumdan sonra özellikle ilk iki-üç yıl çocukların hızlı büyüdüğü dönemdir. O nedenle her doğan bebeğin 6. aya kadar düzenli olarak her ay, 1 yaşına kadar 2 ayda bir, 1-2 yaş arasında  3’er ay arayla olmak üzere düzenli büyüme ve sağlıklı kontrollerinin yaptırılması gerekir. Bu  kontrollerde dikkat edilecek noktalar; çocuğun boy artışı, kilo artışı ve baş çevresinin büyümesidir. Çocuğun ilk aylarda, ayda ortalama 3’er cm. uzaması beklenir. İlk ayda 3 - 3,5 cm’den daha az uzama doğumsal hipotiroidinin ilk belirtisi olabilir. Bu ölçümlerin güvenilir olması için ölçü alımının dikkatli yapılması temel kuraldır. Kontroller düzenli yapılırsa, büyümedeki yetersizlik erken dikkati çekecektir. 

TOPUKTAN BİR DAMLA KAN
- Büyümede en önemli dönem ve büyümenin en hızlı olduğu dönem hangileridir?
En hızlı büyüme dönemi süt çocukluğu dönemidir (ilk bir yaş). Süt çocuklarında boy uzaması kadar tartı artışı da önemlidir. Çünkü bebekler özellikle hayatın ilk dört ayı içerisinde, günde aldıkları enerjinin üçte birini büyüme için kullanırlar ve çok hızlı büyürler. İlk yıl doğum kilosu üçe katlanır, boy iki katına çıkar. İkinci yılda 10-12 cm., üçüncü yılda 7-8 cm., dördüncü yıldan itibaren 5-6 cm. uzarlar. Boy uzaması 5 cm.’nin altına inerse patolojik bir problem olabileceği düşünülmelidir. Bir bebek ilk aylarda bu hızlı büyüme periyodunda, iyi beslenemez, yeterli kilo alamaz ise daha sonra bu açığı kapatması mümkün olmayabilir! Çocuklar sırf bu nedenle bodur kalabilirler, kısa boylu olabilirler. Tartısı artıyor, boyu uzamıyorsa yine dikkatli olmak gerekir. Bu durumda, tiroid bezinin yetersiz çalışması söz konusu olabilir. Her yeni doğan bebekte yaşamın 3-5.ci günlerinde topuktan bir damla kan alınmalı ve tarama testi yapılarak tiroid bezinin iyi çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Eğer çocukta tiroid eksikliği var ve erken tedavi edilirse tamamen iyi olacakken, gözden kaçırılıp tedavi edilmezse, 1-2 ay geçtikten sonra çocuğun zekasında, daha sonra düzeltilmeyen gerilik kalacaktır. Süt döneminde beyin gelişimi çok hızlı olur, özellikle bu dönemde tiroid eksikliği çok önemlidir. Eğer tedavide daha da geç kalınırsa büyümesi de çok gerilerde kalır.

- Çocuklarda büyüme geriliği ne zaman fark ediliyor?
Bizim toplumumuzda  geleneksel bir tutum var; çocuk ilk iki sene düzenli doktora götürülse bile, aşıları bittiği için çok hastalanmadıkça 2 yaşından sonra götürülmüyor. Bu yüzden de çocuğun büyümesindeki yavaşlık fark edilmiyor. Böylece okul dönemine kadar geliniyor. Okula gittiği zaman yaşıtlarıyla karşılaştırılıyor ve ancak  o zaman fark ediliyor. O zaman bile “Dur bakalım, daha büyür, ergenlikte boy atar” gibi beklentilerle geçiştirilebiliyor. Sonra ergenlik gelip boy uzamayınca doktora başvurmak zorunda kalınıyor. 

- Büyüme hormonu eksikliğinin belirtileri nelerdir? Kolay atlanabilen bir hastalık mı?
Büyümede yavaşlama en önemli belirtisidir. Çocukta göze çarpan bir gelişim geriliği ya da bir problem görülmezse bile, çocuklar yılda bir kez sağlık muayenesine götürülmelidir. Bu ergenliğin tamamlanmasına kadar sürdürülmelidir. Doğumdan itibaren büyümesi ile ilgili ölçümler tutulmalı, büyüme kontrolü yaptırılmalıdır. En azından iki yıl ara ile bile götürülse az geç kalınmış olur.

Kız çocuklarda büyüme hormonu eksikliği daha kolay atlanabiliyor. Büyüme hormonu eksikliği olan erkek çocuklarda, beraberinde mikropenis olabiliyor. Ailenin, çocuğun genital gelişimindeki problemi genellikle dikkatte alması ile biraz daha erken fark edilme şansı yakalanır.

Hipofiz bezinde, kortizon eksikliği gibi başka fonksiyon bozuklukları da varsa yenidoğan döneminde hipoglisemiler olabilir. Çocukta halsizlik, cansızlık, kendini kaybetme, havale geçirme kan şekeri düşüklüğü olur. Bu belirtilerle doktora başvurulduğunda, bunun nedeni araştırılırken beraberinde görülen büyüme hormonu eksikliği tanısı konabilir.

4-10 YAŞ ARASINA DİKKAT!
- Anne babalar nelere dikkat etmelidir?
Eğer bir çocuk özellikle 4-10 yaş arasında yılda 5 cm.’den az uzuyorsa bu büyümenin yetersiz olduğunu gösterir. Bu uzama 6-7 cm.’ye çıkabilir, bu da uzun boylu ebeveynler nedeniyle olabilir ama 4-5 cm’in altına inerse problem var demektir.

Düşük doğum ağırlığı ile doğmuş bebekler, yani 9 ayını tamamlamasına rağmen anne karnında gelişmemiş ve 2,5 kilonun altında doğmuş bebeklerin büyümesi çok iyi takip edilmelidir. Bu çocukların yüzde 10-15’i normal büyümeyi yakalayamazlar. Bu çocuklarda da büyüme hormonu tedavisi başarılı olabilir.

- Büyüme için ergenlik dönemi beklenmeli midir?
Çocuklar, ergenlik dönemine girince tekrar hızlı büyümeye başlıyorlar. Kızlarda 10 - 12 yaşlar, erkeklerde ise 13 - 14 yaşlar ergenlikte büyümenin en hızlı dönemidir. Kız çocuklarının ergenlikteki büyüme hızlanması meme gelişmesinin başladığı erken döneme rastlar. Adet gördükten sonra ise ortalama 4-5 cm kadar daha uzar. Erkek çocuklarda ise büyümedeki hızlanma, ergenliğin geç dönemlerinde olur. Erkek çocuklar, cinsel kıllanma ilerlemiş ve testisleri  10-12 mililitreye ulaştığında büyümede en hızlı noktaya ulaşıyorlar, sonra büyüme azalarak duruyor. Ergenlik döneminin tamamlanması, büyüme sürecinin de tamamlandığını gösterir. Genel olarak; ergenlik boyunca kız çocuklarında toplam 15-25 cm., erkek çocuklarda ise 20-30 cm. arasında uzama söz konusudur. Günümüzde, çocuklarda ergenlik yaşı  biraz daha erkene kaymaktadır. Bir çocuk, kısa boylu olarak ergenliğe girerse, örneğin bir kız çocuğu 125 cm. ile ergenliğe girdi, 20 cm uzarsa 145cm.’de kalır. Daha fazla uzama şansı da artık kalmamıştır. Şu nokta çok önemlidir: Çocuğun ergenlik başladığındaki boyu, o çocuğun erişkin boyunun en belirleyici özelliğidir. Bunun için ergenliğe girdiği boyun kısa olması şansızlıktır, kısa boylu kalması açısından risk faktörüdür.

- Büyüme hormonu eksikliği tanısını nasıl konuyor?
Aile genellikle çocuğunun kısa kaldığını düşündüğü zaman bize getirir ve biz ancak bu noktadan sonra devreye girmiş oluyoruz. Ön değerlendirme testlerinden sonra uyarı testleri yaparız. Bunlar dört beş kez kan alınmayı gerektiren testler. Bu iki test yapılmadan  büyüme hormonu eksik diyemiyoruz. Büyüme hormonu eksikliğinin toplumsal sıklığı 5 binde 1.

Bir çocuk çok iyi büyüdüğü halde; 7-8 veya 10 yaşına geldiğinde büyümede hızlı bir duraksama gösterebilir. Buna baş ağrısı, görme bozukluğu, sabahları mide bulantısı, kusma gibi belirtiler de eşlik ederse beyin tümörü düşünülmelidir. Bazı beyin tümörleri hipofiz sapına çok yakındır.
 
ZEKAYI ETKİLER Mİ?
- Büyüme hormonu eksikliği çocuğun zeka gelişimini nasıl etkiler?

Büyüme hormonu eksikliği çocuğun zekasını hiçbir şekilde olumsuz etkilemez. Tiroid hormonu eksikliği, iyot eksikliğinde zeka geriliği olabilir. Boy kısalığı ile zeka gelişiminin bir ilişkisi yoktur. Ancak bu çocuklarda moral ve özgüven sorunları olabilir. 

- Büyüme hormonu eksikliği tedavisinin başarı oranı nedir?
Zamanında teşhis edildiğinde çok başarılı sonuçlar alınabiliyor. Kesinlikle tedavisi mümkün  bir problem bu. Büyüme hormonu tedavisinin düzenli yapılması gerekir. Günler içinde aksatılmaması, her akşam yatarken aynı saatte yapılması önemlidir. Bu, günde bir kez basit bir enjeksiyonu gerektiren bir tedavidir, 7-8 yaşından sonra çocuğun evde ebeveyn gözetiminde kendisinin de yapabileceği, iğneli, iğnesiz olan enjeksiyonlarla kolay bir tedavi şeklidir. Bu arada tedavinin başarısında; beslenme, enfeksiyonlardan korunma, çocuğun psikolojik ve moral faktörlerinin iyi olması, sağlıklı bir ortam içinde olması da etkilidir.

- Sporun büyümedeki yeri nedir?
Çocukların genel olarak spor yapmasını öneriyoruz. Çocukta moral faktörünü artırıyor, endorfin denilen mutluluk hormonlarının salgılanması neden oluyor ve çocuğun normal gelişimine katkısı oluyor, çocuğu şişmanlıktan koruyor. Böylece spor yapan bir çocuk daha sağlıklı gelişiyor ve büyüyor. 


Çocuklarda vitamin eksikliği  veya protein takviyesi büyümede ne kadar etkili? Nasıl beslenmeli?
D vitamini eksikliği özellikle büyümede çok etkili. Ancak D vitamininin yanı sıra kalsiyum alımının da yeterli olması gerekir. 3 yaş öncesi günde 500 mg  4-8 yaş arası  800 mg, 9 – 18 yaş arası ise günde 1300 mg kalsiyum alınmalıdır. Bunun için her gün iki su bardağı süt, 1 kase yoğurt, bir dilim peynir yenmesi gerekmektedir. Vitamin eksikliğinin yanı sıra mineral eksikliği, özellikle iyot eksikliği çok önemli. Toplumsal olarak iyotlu tuzların kullanılması yaygınlaştırılmalıdır. İyot alımının yeterli olması lazım. Sürekli olarak eksik alıyorsa tiroid hormon sentezi yetersizleşiyor ve buna bağlı guatr ve tiroid eksikliği ve büyüme yavaşlığı görülüyor.

Çinko eksikliği de, ağır boy kısalığına ve cinsel gelişimin gecikmesine yol açabiliyor. 
Demir eksikliği, kronik olduğunda çocuğun iştahıyla birlikte metabolizmasını ve büyümesini etkiliyor.

Proteinler büyümenin yapıtaşı, onlar olmazsa büyüme olmaz. Beslenmede yeterli protein almazsa, bir çocuk kilosu başına günde hayvansal protein ise - et, süt vs gibi - 1.2 gram, bitkisel proteinler ise - kurufasulye, nohut gibi günde 2 gram protein alması gerekiyor. Biz özellikle dikkat ediyoruz; protein açığı olmaması gerekiyor ki, büyüme baskılanmasın.


ÇOCUĞUM BÜYÜRKEN BÖLÜMÜNÜN DİĞER KONULARI

Copyright 2007-2024 ® NETATÖLYE - Tüm hakları saklıdır. İzinsiz alıntı yapılamaz.