EMZİREN ANNENİN DE SORUNLARI VAR!

Abdulkadir Bozaykut (Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı):
“EMZİRME PROBLEMLERİ DEYİNCE İLK AKLA GELENLER”
“Mucizevi bir gıda olan anne sütünden bebekleri mahrum etmemek kanaatimce bir çocuk hekiminin asli görevi olmalıdır. Bu nedenle emzirme döneminde gerek annenin psikolojik durumu, gerek çok ender de olsa bebeklerin durumu ve sorunun önemli sayılabilecek bir kısmını teşkil eden emzirme ve meme başı ile ilgili sorunları giderecek tedbirleri almak oldukça  önemlidir. Emzirme esnasında meme ile ilgili olarak aşağıdaki problemler görülebilir.

Meme Başı Çatlakları: Bu sorun daha ziyade emzirmenin ilk günlerinde ortaya çıkar. Genellikle bebeğin yanlış emzirme pozisyonunda tutulması, emzirmeden sonra meme başının kurutulmaması ve sert sütyen kulanılması gibi yanlış iş ve işlemler sonucu oluşur. O halde meme başı çatlaklarından korunmak için yukarda belirtilen hatalı tutum ve davranışları yapmamak gereklidir.

Ayrıca meme başı çatlağı görüldüğünde:
1- Bebeğin emme posizyonunu yeniden gözden geçirmek,
2- Emzirmenin ilk 3 haftasında sütyen kullanmamak, eğer kullanılacaksa pamuklu sütyenleri tercih etmek,
3- Her emzirme sonrasında meme başlarını temiz bir tülbentle iyice kurulamak,
4- Emzirme döneminde memelere sabun, temizlik malzemesi gibi kozmetik ürünleri sürmemek.
5- Emzirme işlemine önce daha az ağrıyan gögüsten başlamak,
6- Emzirmenin sonunda meme başlarına yumuşatıcı olarak vaselin sürmek gibi tedbirler alarak çatlama hafifletilir veya düzeltilmiş olur.
 
İçe Çökük Veya Yassı Meme Başları: Bu sorun genellikle yapısaldır, yani annenin vücut yapısıyla ilgilidir, ancak anneye verilecek psikolojik destek ve doğru emzirme tekniği uygulamasıyla sorun kolayca aşılabilir.

İçe çökük meme başı görülen annelerde alınacak tedbirler:
1- Gebeliğin son ayından itibaren yani hamileliğin 8. ayından başlayarak meme başlarının gerilmesi için memeler öne doğru çekip bırakılır. Bu işlem günde en fazla 4-5 defa tekrarlanmalıdır. Çünkü çok sık yapılırsa rahim uyarılarak doğum eylemi başlayabilir.
2- Emzirmeden önce meme pompası kullanılabilir.
3- Baş ve işaret parmaklarını meme başının iki yanına koyarak göğüse bastırılır, bastırma esnasında meme başları dışarı doğru çıkartılarak bebek emzirilir.

Meme Başı Hassasiyeti ve Ağrı: Emziren annelerde en sık görülen sorunlardan biridir. Annenin  ağrısı fazla olduğu vakit anne bundan olumsuz  etkileneceği için süt salgısı da azalabilir. Genellikle yanlış emzirme tekniği sonucu oluşur. Ortaya çıktığı zaman:
1- Emzirme posizyonu gözden geçirilmeli, eğer bebek yanlış bir pozisyonda besleniyorsa  doğru pozisyon verilerek emzirmenin devam ettirilmesi sağlanmalı.
2- Meme ucu ile bebeğin dudakları temas ettirilmeli, bebek ağzını açar açmaz meme başı ile etrafındaki kahverengi alanın tamamı bebeğin ağzına yerleştirilmeli.
3- Memelerin alt kısımları başparmak hariç diğer dört parmak tarafından desteklenirken, baş parmak da memenin üstüne konarak meme destelenmelidir.

Memelerde Süt Birikmesi: Çoğunlukla emzirmenin ilk 2 haftasında görülen bu durum daha çok  memelerin tam boşalmamasından kaynaklanır. Ayrıca öğün aralarının 3 saatten fazla  tutulması veya bazı ender durumlarda bebeğin kuvvetli emmemesi gibi durumlarda da oluşabilir. Görüldüğü zaman:
1- Bebeği sık sık emzirmek.
2- Memeye emzirmeden evvel sıcak, emzirdikten sonra ise soğuk kompres uygulamak.
3- Gögüsleri sıkacak dar sütyen yerine bol sütyen kullanmak. (Aslında sütyen hususunda yapılacak en doğru uygulama ilk 1 ay hiç kullanmamaktır.)
4- Memelere temizlendikten sonra buzdolabında soğutulmuş lahana yapraklarını (meme başını açıkta bırakacak şekilde) örtü gibi açarak yarım saat tutmak yararlı olabilir. Ancak bu işleme yani lahana yaprağı uygulamasına en fazla 2 gün kadar devam edilir. İki gün sonra  işlem sonlandırılır.

Süt Kanallarında Tıkanıklık: Bazen memelerin tam boşalamaması sonucu emziren anne göğüslerinde bir şişlik hisseder. Ayrıca göğüslerde kızarıklık ve ağrı da şişliğe refakat edebilir. Ancak üşüme, titreme ve ateş olmaz. Eğer üşüme, titreme ve ateş de olursa zaten bu tıkanıklık olmayıp mastit dediğimiz meme iltihabı olabilir. Süt kanallarındaki tıkanıklık genellikle bir müdahaleye gerek kalmadan 24-48 saat içersinde kendi kendine geriler, ancak gerilemezse bazen mastite dönüşebilir.

Süt kanalı tıkanıklarında şu uygulamalar yapılabilir:
1- Emzirmeden yarım saat kadar evvel memelere sıcak kompres uygulamak.
2- Emzirmeye tıkalı yani şiş olan göğüsle başlamak ve o tarafla emzirme işlemini daha sık uygulamak.
3- Bebek emdikten sonra hala memedeki şişlik devam ediyorsa memeyi elle sağarak boşaltma işlemini tamamlamak.
4- Anneleri stresten uzak tutmak.
5- Annelerin mutlak günlük istirahatlerini temin etmek.

Meme İltihabı (Mastit): Meme dokularındaki yaygın iltihaba mastit denir. Genellikle tek taraflıdır ancak çift taraflı da olabilir. Bakteriyel bir nedenle oluşabileceği gibi virüsler ve mantarlar tarafından da oluşabilir. Eğer kanal tıkanıklığı varsa iltihap daha kolay gelişebilir.

Mastit geliştiği zaman:
1- Anne mutlak yatak istirahatine alınır.
2- Bebek sık aralıklarla beslenir.
3- Emzirme esnasında memeye masaj uygulanır.
4- Emzirme işlemine sağlam taraftan başlanır.
5- Anneye paracetamol içeren analjezik verilebilir.
6- Memelere sıcak kompres uygulanır.
7- Antibiyotik verilebilir. (Eğer yukarıdaki tedbirlerin alınmasına rağmen ilk 24 saatte iyileşme yönünde bir belirti olmazsa, meme başında çatlak da varsa veya anne ilk görüldüğünde ateş, üşüme ve titreme gibi belirtiler mevcutsa antibiyotik verilmelidir.)

Meme Apsesi: Bu durum daha ziyade iyi tedavi edilmeyen mastit sonucu oluşur. O vakit antibiyotik tedavisine ilaveten cerrahi olarak absenin boşaltılması gerekir. Bazen 2-3 hafta kadar devam edebilir. Ancak uzasa bile annenin emzirme işlemine devam etmesi son derece önemlidir. Ancak ağrı nedeniyle anne emzirmekte güçlük çekerse o zaman süt bir pompayla boşaltılarak bebeğe verilir.       
   

Annenin Sütünden Kan Gelmesi: Çok nadir görülen bu durum da daha çok göğüslerinde çatlak olan annelere özgüdür. Ancak nadiren meme başı çatlağı dışında meme başı veya kanalları ile ilgili tümoral durumlarda da görülebilir. Eğer sütten kan gelme durumu ısrarlı bir şekilde devam ederse anne mutlaka bir doktora görünmelidir.

Meme Başında Mantar: Özellikle ‘candida albicans’ adını taşıyan bir mantar çeşidi nemli olduğu için meme başına yerleşmeyi çok sever. Yerleşip çoğaldıktan sonra kırmızı beyaz plaklar tarzında memelerde görünür. Bazen de hiçbir belirti vermez ancak anne emzirirken batıcı veya keskin bir ağrı hisseder. Bu tip durumlarda mantar enfeksiyonlarını hatırlamak gereklidir.

Mantardan şüphelenildiği zaman yapılacak işler:
1- Her emzirmeden sonra meme başları mutlaka temiz bir bezle kurutulmalı.
2- Her emzirmeden sonra meme başları sirkeli su ile silinmeli.
3- Meme başları günde 4-5 defa havalanıp kurutulmalı.
4- Kullanılacaksa eğer pamuklu sütyen kullanılmalı.
5- Anneler her gün düzenli olarak bir kase yoğurt yemeli.
6- Göğüslere emzirdikten sonra antimikotik kremler sürülmeli.

Ancak alınan bu tedbirlere rağmen belirtiler kaybolmazsa ilgili hekime başvurulmalıdır.”