Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
Yazı Boyutu:

VİTAMİN TAKVİYESİ NE ZAMAN GEREKİR?

VİTAMİN TAKVİYESİ NE ZAMAN GEREKİR?

Doğumdan itibaren çocuklarımıza hangi vitaminleri dışarıdan vermek gerekiyor, vitamin kullanmak çocuğun iştahını açar mı, kilolu çocukta da vitamin eksikliği olabilir mi, gibi vitaminlerle ilgili aklınıza gelebilecek her türlü sorunun cevabını Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı, Büyüme ve İştahsız Çocuk Uzmanı Prof. Dr. Benal Büyükgebiz ile yaptığımız bu röportajda bulacaksınız.


Biz zamane anneleri her şeyi çok abartır olduk, çocuklarımızın beslenmesi başta olmak üzere... Yeterli ve dengeli beslenmelerine dikkat ettiğimiz halde, bir de dışarıdan çocuklarımıza vitamin takviyesi yapmadan duramıyoruz. Yanlış bilgilendirmeler ve  yönlendirmeler ile “Aman bir eksiği olmasın da” telaşı üzerine çocuklarımıza vitaminleri yüklüyor da yüklüyoruz. Prof. Dr. Benal Büyükgebiz ise; “Kilosu ve boyu normal aralıktaki bir çocuğun, yeterli ve dengeli beslendiği taktirde dışarıdan vitamin takviyesine ihtiyacı yoktur” diyor! Neden derseniz? Sadece meyve ve sebzelerde değil, doğadaki bütün besinlerde eser oranlarda da olsa vitamin ve minareller zaten varmış, hatta zeytinyağı ve doğal şeker de buna dahil! Anlayacağınız, çocuğunuz sevdiği yiyecekten daha çok, sevmediğinden daha az yiyerek, ama her tür besin grubundan tüketerek sağlıklı büyüyebilir! Nasıl mı?..

K VE D VİTAMİNİ MESELESİ...
- Doğumdan itibaren rutin vitamin desteğine ne zaman ihtiyaç var?
Başlıca iki durumda rutin vitamin kullanılmasını önerilir. Birincisi; yeni doğan bebeğin Vitamin K ihtiyacının doğumda adale içine enjeksiyon şeklinde karşılanması gerekir. Aksi halde bebekte kanama eğilimi ve buna bağlı önemli sorunlar ortaya çıkabilir. İkincisi ise; D vitaminidir. En geç 2. ayda başlamak üzere tüm çocukluk yaş grubunda en az 200 ünite olmak üzere Vitamin D takviyesi yapılmalıdır. Bu genellikle 400 ünite olarak uzun yıllardan bu yana uygulanır. 1 yaşından sonra da adölesan yaş grubu da dahil olarak günde 200 ünite Vitamin D supplementasyonu önerilir.

Çocukların her vitamine ihtiyacı vardır. Vitaminler yaşamsaldır. Vitaminlerin kaynağı besinler olduğu için çocukluk yaş grubunda beslenme sürecinin değişkenliği vitamin ilavesine karar verirken en önemli konudur. Hayatın ilk 6 ayında bebeğin tek besini anne sütüdür. Anne sütü ise bebeğin Vitamin D dışındaki tüm vitamin ihtiyaçlarını karşılar. Ancak günlük 200-400 ünite D vitamini ihtiyacı dışarıdan karşılanmalıdır.

- Ya, hamilelik ve emzirme sırasında annenin ihtiyaçları, bebeği etkiler mi?
Anne sütünün bileşimi annenin sağlık ve beslenme durumundan az da olsa etkilenir. Her gebelikte annenin besin ihtiyaçları artar. Sağlıklı bir gebelikte artan vitamin ihtiyaçları da annenin beslenmesi ve/veya vitamin takviyesi ile karşılanmalıdır. Benzer şekilde emziklilik döneminde de anne vitamin takviyesi almalıdır. Bu durumda annenin sütü D vitamini dışında bebeğin tüm vitamin ihtiyaçlarını karşılar. Eğer annenin beslenmesi yetersiz ise, ihtiyacının arttığı dönemlerde vitamin takviyesi de yapılmamış ise anne sütünde de bazı vitaminlerin yeterli olmaması söz konusu olabilir. Bu nedenle ilk 6 ayda Vitamin D ile birlikte multivitamin de verilebilir.

Yapılan bilimsel çalışmalar bunların dışında meta-analizlerle ispatlanmış bir takviye gerekliliğinden bahsetmez. Ancak ön koşulun besin çeşitliliği zengin, yeterli ve dengeli beslenme olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Eğer çocukta yetersiz ağızdan beslenme, buna bağlı olarak boy ve kiloda gerilik söz konusu ise multi-vitamin verilebilir.

VİTAMİNLER İŞTAH AÇMAZ!
- Vitamin preparatları iştah açar mı?
Bazı vitaminlerin eksikliğinde iştahsızlık diğer belirtilere eşlik edebilir. Klinik belirti verecek düzeyde vitamin eksikliği zor gelişir. Sık görülmez. Ancak bu düzeyde eksiklik geliştiğinde, bu eksikliğin yerine konması doğal olarak diğer belirtilerle birlikte iştahsızlık üzerinde de olumlu etki yapar. Ancak bu durum vitaminlerin iştahı arttırdığı anlamına gelmez. Normal koşullarda vitamin eksikliği olmayan bir çocuğa bazı vitaminlerin tek veya multivitamin olarak verilmesi iştahı üzerinde olumlu etki yapmaz.

- Vitaminler şişmanlatır mı?
Genellikle vitaminlerin şişmanlattığı düşünülür. Ancak bu doğru değildir. Doktorlar sıklıkla zayıf olan çocuklar için vitamin yazarlar. Burada amaç çocuğun şişmanlaması değildir. Zayıf olan çocuk yetersiz beslenmiş veya beslenmekte olduğunu bildiğimiz çocuktur. Yetersiz beslenmesi nedeniyle yetersiz vitamin aldığını düşündüğümüz için vitamin eksikliği gelişmemesi amacıyla vitamin alımını ve depolarını desteklemek için vitamin veririz.

- Vücut, gereksinimi olan vitamini kendisi üretebilir mi?
D vitamini için vücutta-deride güneş ışığının etkisiyle vitamin sentez edilir diyebiliriz. Bu nedenle vitaminlerin kaynağı besinlerimizdir.

- Vitamin ihtiyacı sadece sebze ve meyvelerden mi karşılanabilir?
 Genel olarak sebze ve meyvelerin vitamin içerikleri zengindir. Bu nedenle sebze, meyveler lif ve vitamin ihtiyacımızı karşılamamız için önemlidir. Ancak bu diğer besinlerde vitamin olmadığı anlamına gelmez. Tabiatın insana sunduğu tüm besinlerde değişik içerik ve miktarlarda vitaminler bulunur. Bu nedenle dengeli beslenmenin önemi bir defa daha karşımıza çıkar.

- Çocuklar gerekli vitaminleri besinlerden karşılayabilir mi?
Eğer çocuk yeterli ve dengeli besleniyorsa, tüm vitaminleri ihtiyaçlarını karşılayacak kadar  besinlerle alması mümkündür. Vitamin ihtiyaçları sanıldığı kadar yüksek değildir. Tabiatta bulunan tüm besinlerin içinde az veya çok vitamin ve mineral bulunur. Bu nedenle tükettiğimiz besin çeşitleri arttıkça daha dengeli ve yeterli beslenmiş oluruz. Vitaminler başta olmak üzere tüm besin öğeleri alınmış olur.

KİLOLU ÇOCUKTA DA VİTAMİN EKSİKLİĞİ OLABİLİR!
- Kilolu çocuklarda da vitamin eksikliği olabilir mi?
Bir çocuğun kilolu olması çok iyi beslendiği anlamına gelmez. Şişmanlık yağ dokusunun artışıdır. Sıklıkla kalorisi zengin besinlerin fazla tüketilmesiyle ortaya çıkar. Kalorisi yüksek besinler her zaman diğer besin öğelerinden de zengin olmayabilir. Sıklıkla da değildir. Örneğin, yağ en yüksek kaloriye sahiptir. Yağın içinde suda eriyen vitaminler, başlıca C ve B grubu vitaminleri bulunmaz. Şeker de bir diğer kalori kaynağıdır. Şeker içinde de besin öğeleri çok düşüktür. Genel olarak şişman çocukların boş kalori tüketimlerinin fazla olduğu bilinir. Besin değeri düşük, kalori değeri yüksek besinlere boş kalori denir. Genellikle tabiatın bize sunduğu besinler boş kalori değildir. Oysa “boş kalori besinlerini” genellikle insanoğlu üretir.

- Çinko vitamin midir? Ne zaman verilir?
Çinko yaşamsal, elzem  bir mineraldir. Vücudun hemen her hücresi ve sayısız biyolojik fonksiyonları için gereklidir. Yeterli ve dengeli beslenen ayına uygun büyüyen bir çocukta çinko takviyesine gerek yoktur. Çinko, çocuğun  bağışıklık sistemini destekler. Yara iyileşmesini hızlandırır. Tat ve koku duyusu için gereklidir. DNA sentezi için gereklidir. Normal büyümeyi destekler. Ancak sık enfeksiyon geçiren, boy kısalığı olan veya az uzayan çocuklara ve de iştahsız çocuklara sıklıkla çinko takviyesi yapılıyor. Oysa, eğer çocuğun çinko düzeyi normal sınırlarda ise bu takviyeye gerek olmaz. Çünkü eksikliğinde ortaya çıkan bu belirtiler eksiklik yerine konduğunda düzelir. Ancak eksiklik yoksa; çocuğun sık enfeksiyon geçirmesi, iştahsızlığı veya az uzaması bu eksikliğe bağlı değil ise dışarıdan verilen takviye bu sorunları iyileştirmez.

- Vitamin alımının özellikle önemli olduğu dönemler var mı?
Beslenme her yaş grubunda çok önemli ve yaşamsaldır. Ancak çocuklar sadece yaşamın devamı için değil, büyümek için de beslenmek zorundadır. Erişkinlerde büyüme durmuştur. Büyümek her türlü besin öğesine ihtiyacı arttıran bir süreçtir. Diğer taraftan erişkinlerde besin depoları daha zengindir. Çocuklarda ise besin depoları yetersizdir. Herhangi bir besin eksik alındığında kısa zamanda tükenir. Bu nedenle de vitaminler başta olmak üzere besin depolarının eksikliği ve buna bağlı klinik belirtiler çocuklarda daha kolay gelişir, daha sık görülür. Büyümenin çok hızlı olduğu veya hızlandığı dönemler de çocukluk yaş grubu içinde öncelikleri belirler. İlk yıl ve ergenlikte büyüme hızı çok fazladır. Bu nedenle vitamin ve besin öğesi eksiklikleri için daha bilinçli beslenilmelidir.

- Rejim yapan çocukların vitamin depoları tükenir mi?
Özellikle ergenlik yaş grubundaki çocuklar özellikle de kız çocukları bilinçsizce kilo vermek veya kilo almamak için besin alımlarını sınırlıyorlar. Bu durumda besin kaynaklı olan vitaminleri de sınırlamış oluyorlar. Durum uzun sürerse vitamin depoları tükenir.  Bu nedenle vitamin eksiklikleri ortaya çıkabilir.

İHTİYAÇ, BESİNLERDEN KARŞILANMALI
- Vitamin eksikliğine yol açan diğer etkenler neler?
Suda eriyen vitaminlerin eksikliği, yetersiz alım söz konusu olduğunda ortaya çıkar. Yağda eriyen vitaminlerin eksiklikleri ise yağ emiliminin bozulduğu hastalıklarda yani emilim bozukluklarında daha sık görülür. Yetersiz alımın sık nedeni ise bilinçsiz tek yönlü beslenme ve ergenlik yaş grubunda tek yönlü diyet uygulamaktır.

- Ya, gizli vitamin eksikliği nedir?
Vücutta hemen her besinin depo edilmesi söz konusudur. Yağda eriyen vitaminlerin vücut deposu zengindir.  Suda eriyen vitaminler ise depo edilmezler. Kan düzeyleri normal sınırlarda ise, vücut bir süre eksik alınmayı tolere edebilir. Ama bu süre kısadır. Eğer bir vitamin sürekli eksik alınırsa önce doku ve hücre düzeyleri düşer, daha sonra da kan düzeyi azalmaya başlar. Klinik belirtiler henüz  ortaya çıkmamıştır. Bu duruma gizli vitamin eksikliği denir. Klinik belirtiler ortaya çıkınca zaten vitamin eksikliği de belirginleşmiş olur.

- Doğal ve yapay vitaminler arasında fark var mıdır?
Sentetik vitaminlerle, besinlerdeki vitaminler aynı kimyasal yapıya sahiptir.

- Vitamin şurubu veya hapı kullanıldığında idrarın kokusu ve rengi neden değişir?
Vitaminler suda ve yağda eriyen vitaminler olarak ikiye ayrılırlar. Özellikle B grubu vitaminlerle C vitamini suda erir. Vücut tarafından emilmeyen vitaminlerin fazlası idrarla atılır. Bu nedenle idrarın rengi ve kokusu değişir.

- Doktor önerisi olmadan vitamin takviyesi yapılırsa ne olur?
Suda eriyen vitaminler idrarla atılır. Toksisite gelişmez. İlaç ve para israfı olur. Yağda eriyen vitaminler ise vücut depoları olduğu için toksisiteleri söz konusu olur. Burada önemli olan gerekmediği halde vitamin verildiği zaman oluşabilecek olumsuzluklar değildir. Dışarıdan vitamin kullanımının gerektiğinde ve hekim önerisiyle gerçekleşmesi bilincini kazanmaktır. Yoksa, rutin vitamin ihtiyacı diye bir uygulama ve durum yok! Sadece ilk yıl D vitamini ve yenidoğan bebeğe K vitamini rutin. Besin çeşitliliğini arttırarak sağlıklı ve dengeli beslenme ile vitamin ihtiyaçlarının karşılanabileceği bilincini desteklemek ve yerleştirmek şart. Bir de vitaminler ile ilgili yanlışları düzeltmek gerekiyor; vitaminlerin şişmanlatır veya iştahı arttırır olmak gibi bir özelliklerinin olmadığını bilmek gerekiyor.

- Güneş altında yeterli süre kalındığında vücudun D vitamin gereksinimi karşılanmış olur mu?
Normal bir yetişkinin D vitamini gereksinimi, yeterli süre güneş ışığı alınmasıyla karşılanabilir. D vitamini, iskelet yapısının oluşumu ve gelişiminde çok önemli role sahip olduğundan, bebeklerin, çocukların, hamile ve emzikli kadınların D vitamini ihtiyaçları daha fazladır. Son zamanlarda yapılan araştırmalar, derinin zamanla D vitamini sentezleme yetisini kaybettiğini gösterdiğinden, yaşlıların da D vitamini takviyesine gereksinimi olduğu anlaşılmıştır.

Koruma faktörü  factor (SPF) 8 ve üstünde olursa deride Vitamin D sentezini mümkün kılan güneş ışınları etkilenir. Ancak yine de kullanılması gerekir. Genellikle 10-15 dakikadan sonra 15 ve üzerinde  koruma faktörü kullanılması yerinde olur. Yüz, kollar, eller ve sırtın  güneşlenmesi yeterlidir.

BEBEĞİM BÜYÜRKEN BÖLÜMÜNÜN DİĞER KONULARI

Copyright 2007-2024 ® NETATÖLYE - Tüm hakları saklıdır. İzinsiz alıntı yapılamaz.